884, 4 février. — Compiègne.

Carloman, à la prière de son fidèle Leotricus représentant l'archevêque de Narbonne Sigebodus, donne à l'église de Narbonne le lieu dit « Capitinarias » ou encore « Drappas », sis en Septimanie, dans le comté de Razès, jadis donné par Charles [le Chauve] à son vassal Hildricus, puis de nouveau réuni au fisc à la suite d'un jugement rendu contre Hildricus en présence du comte Effroi (Acfredus). Sont exceptés de la donation à l'église de Narbonne le « villare » de Savigna (?) [Savinianus], qui avait été vendu par Hildricus avant la sentence de confiscation dont il a été l'objet, ainsi que quelques parcelles acquises par des hommes résidant sur place, à condition que les acquisitions aient été consignées dans des titres qu'on reconnaîtrait valables. Les biens donnés bénéficieront du régime de l'immunité et il est interdit de les acheter et de s'y établir à tout homme assez puissant pour porter ombrage à l'église de Narbonne.

Référence : Félix Grat, Jacques de Font-Réaulx, Georges Tessier et Robert-Henri Bautier (éd.), Recueil des Actes de Louis II le Bègue, Louis III et Carloman II, rois de France (877-884), Paris, 1978, no73.

A. Original perdu.

B. Copie du xviie s., par Baluze, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 374, p. 454, « ex chartulario archiepiscopi Narbonensis, fol. 23 », d'après le cartulaire de l'archevêché de Narbonne, dit le Livre rouge.

C. Copie du xviiie s., Bibliothèque municipale de Toulouse, ms. 626, fol. 404, « ex archivis Narbonensis archiepiscopi », probablement d'après la même source que B.

D. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Languedoc, vol. 96 a, fol. 20, d'après a.

E. Copie du xviiie s., exécutée pour Dom Bouquet, Bibliothèque nationale, ms. fr. nouv. acq. 22211, fol. 12, d'après a.

a. Baluze, Histoire généalogique de la maison d'Auvergne, t. II (1708), p. 13, d'après B.

b. Histoire générale de Languedoc, t. II, preuves, col. 22, n° vii, « ex arch. Narbon. ».

c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 432, n° xvii, d'après a.

d. Histoire générale de Languedoc, éd. Privat, t. V, col. 76, d'après b.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 332.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1864.

Indiqué : A. Molinier, Catalogue des actes relatifs à l'église de Narbonne, n° xxiv, dans Histoire générale de Languedoc, éd. Privat, t. V, col. 1550.

Indiqué : Grat, Catalogue, n° 58.

La date de ce diplôme soulève une difficulté. Le 4 février de la quatrième année du règne de Carloman répond au 4 février 883, mais la deuxième indiction, à l'année 884. La mention de Gozlin dans la souscription de chancellerie exige cette dernière année (Introduction, p. LXIV). — Hildricus (Heudri) avait reçu le 30 avril 844 un manse de la villa de Cesseras en Minervois (Recueil des actes de Charles le Chauve, t. I, p. 93, n° 35), et à une date inconnue le lieu dit « Capitinarias » ou « Capitanarias » (ibidem, t. II, p. 506, n° 451, diplôme perdu). Les passages imprimés en petit texte reproduisent les passages correspondants du précepte du 4 juin 881 (n° 54, voir ci-dessus p. 135) pour l'église de Narbonne. Les graphies, présumées conformes à celles du cartulaire, e pour ae, sont celles de C.


In nomine sancte et individue Trinitatis. Karlomannus gratia Dei rex. Notum sit omnibus fidelibus sancte Dei Ecclesie, tam presentibus quam et futuris, quia accessit ad nostre mansuetudinis culmen quidam fidelis noster Leotricus, innotescens quomodo pie recordationis Karolus, avus scilicet noster, cuidam suo vasso, Hildrico nomine, quondam infra Septimaniam in comitatu Redensi quasdam sue proprietatis res, locum scilicet qui nuncupatur Capitinarias, qui etiam alio nomine vocatur Drappas, per preceptum sue auctoritatis delegaverit atque in proprium habendum contradiderit, et quomodo postea diutino transacto tempore, ipsius culpa exigente, iterum per vere discussionis judicium ipse res absque uno villare qui dicitur Savinianus, quem ante bannum vendiderat, et preter alias ejusdem proprietatis portiunculas quas similiter antea per cartarum strumenta, si idonea comprobata fuerint, hominibus infra ipsos nostre donationis terminos commanentibus per convenientiam conscriptam dederat, pleniter ad fiscum nostre donationis, presente comite Acfredo, cum judicio determinato redegerint. Quapropter deprecatus est nostre largitionis benivolentiam vice venerabilis Sigeboldi, sancte matris ecclesie prime Narbonensis archiepiscopi, ut ad emolumentum sanctorum Justi et Pastoris seu et sancti Pauli preciosissimi confessoris, ubi ipse corporaliter requiescit, easdem res cum omnibus suis villaribus ex eadem donatione factis necnon et silvis, omnibus rebus seu adjacentiis jure ad se pertinentibus atque legitimis ac priscis exterminationibus in proprium concederemus. Cujus petitionem rationabilem fore cognoscentes, veluti in bannum legaliter misse fuerunt et ad nostre potestatis fiscum, ipso Hildrico vivente, ipse res redegerunt, ita cum summa integritate predicte ecclesie Narbonensi in honore Dei ac sanctorum martyrum Justi et Pastoris atque venerabilis Pauli confessoris pro remedio animarum predecessorum nostrorum seu et anime nostre eternaliter concedimus proprio jure obtinendum. Precipientes ergo jubemus per hoc nostre donationis et auctoritatis preceptum quatinus eadem res sub nostre tuitionis munimine successorumque nostrorum regum, quemadmodum et cetere ejusdem ecclesie Dei, eternaliter permaneat, et nemo judex publicus vel quispiam fidelium nostrorum, nisi ab episcopo vel ejus ministro vocatus, in ipsas res ad causas audiendas vel freda aut tributa exigenda aut mansiones aut paratas faciendas, vel fidejussores tollendos aut homines qui in ipsis villaribus prime donationis resident, excepto Saviniano, tam ingenuos quam et servos distringendos, aut ullas redibitiones sive illicitas occasiones requirendas nostris futurisque temporibus ingredi audeat, sed liceat memorato presuli suisque successoribus sub nostra defensione quiete residere, servato immunitatis privilegio, et nostre parere juste dicioni, hoc denique adjecto propter donationem liberrimam quam ecclesie fecimus, ne causa emptionis tante potestatis vir intra ipsos fines Capitinarios intermisceatur, cujus violenta dominatione honor ecclesiasticus concutiendo debilitetur. Et quicquid jus fisci exinde exigere poterat, totum nos pro eterna remuneratione eidem concedendo perdonamus ut perpetuis temporibus clericis ibidem Deo servientibus proficiat in augmentum, quatenus rectores ipsius ecclesie cum omnibus ad se pertinentibus, cum clero et populo sibi subjecto, pro nobis et [totius] regni nostri stabilimento Domini misericordiam alacriter exorare delectet. Et ut hoc preceptum nostre auctoritatis inviolabile eternum obtineat vigorem, manu propria subter firmavimus et anulo nostro insigniri jussimus.

Signum (monogramma) Karlomanni gloriosissimi regis.

Norbertus notarius, ad vicem Gozleni recognovit et.

Datum pridie nonas febroarias, anno IIII regni Karlomanni gloriosissimi regis, indictione II. Actum apud Compendium palacium. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook