848, 23 juillet. — «In villa Puteata», près de Clermont.
Charles le Chauve, à la prière de l'abbé Didon, donne au monastère de Saint-Florent-[le-Vieil] la «villa» dite «Nimiacus», sur la Sarthe, dans le Maine, comprenant quinze manses (factos), de laquelle les abbés pourront disposer comme de tous les autres biens du monastère dans les limites fixées par le droit ecclésiastique, à quoi il ajoute, avec la même clause, la «villa» dite «Johannis villa», en Anjou, avec ses dépendances, notamment à Chanzé et à Andillé, à charge pour les abbés de payer chaque année la dîme des récoltes de la dite «villa» à l'église Saint-Maurice d'Angers de laquelle elle relève.
A. Original perdu.
B. Copie figurée du xie s., dans le Rouleau des privilèges de Saint-Florent, pièce n° 4, Archives de Maine-et-Loire, H 1836.
C. Copie du xie siècle, dans le Livre noir de Saint-Florent, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 1930 (anc. Bibliothèque de Cheltenham, n° 70), fol. 1v°, sous la rubrique: «Praeceptum regis Karoli ad Didonem abbatem de villa Nimiaco sitam super Sartam fluvium.»
D. Copie du xiiie s., dans le Livre rouge de Saint-Florent, Archives de Maine-et-Loire, H 3715, fol. 21, sous la rubrique: «Privilegium K. regis de villa que Miniacus (sic) dicitur et villa Johannis».
E. Copie du xiie s. dans le Livre d'argent de Saint-Florent, Archives de Maine-et-Loire, H 3714, fol. 23, sous le même titre qu'en C, d'après C.
F. Copie du xviiie s., par frère Pierre-Vincent Jarno, Bibliothèque nationale, Collection de Touraine, vol. 1, fol. 79, n° 64, d'après C.
G. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Bréquigny, vol. 46, fol. 57, d'après C.
H. Copie du milieu du xixe siècle, par Marchegay, dans une transcription intégrale du Livre Noir, Archives de Maine-et-Loire, H 3712, d'après C.
I. Copie du xve s., dans un cartulaire de papier, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 1931, fol. 8v°, d'après D.
J. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 41, fol. 104, d'après D.
K. Copie partielle du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 13817, fol. 915, d'après D.
a. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 495, n° lxxvi, édition partielle, d'après K.
b. P. Marchegay, Chartes mancelles de l'abbaye de Saint-Florent près Saumur, dans la Revue historique et archéologique du Maine, t. III, p. 349, d'après BCDE.
c. M. Saché, Inventaire sommaire des archives départementales antérieures à 1790. Maine-et-Loire. Série H, t. II, p. 5, d'après B.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 225.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1601.
Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 196, n. 2.
Texte établi d'après B C D.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quia laudabilis conditor universitatis rerum suorum donariis, devotione quidem fidelium, voluit honorari et, excessibus mortalium indignatus, placari, oportet, inquam, regiam praecellentiam, ut ceteris dignitate saeculi praepollet, amplioribus munerum oblationibus oblationumque muneribus aeternitatis eundem piissimum auctorem veneranter placare, atque ut eos qui sibi placuerunt, sanctos quippe ejus, continuos mereatur habere intercessores, donis multiplicibus honorare, quod denique, dum devota mente perficere conprobamur, et ad praesentem vitam cum felicitate transigendam et ad futuram beatitudinem facilius obtinendam profuturum nobis omnino confidimus. Quare notum sit omnibus sanctae Dei Ecclesiae fidelibus et nostris, praesentibus atque futuris, quia, divina inspirante misericordia et venerabili viro nobisque satis amabili et dilecto Didone abbate supplicibus precibus orante et saluberrimis ammonitionibus suadente, placuit magnitudini nostrae quasdam res nostrae proprietatis, hoc est villam Nimiacum, in pago Coenomannico sitam, secus fluvium Sartam, habentem factos quindecim, pro Dei amore et excessuum nostrorum absolutione, sancto Florentio in jus ecclesiasticum conferre atque secundum morem parentum, regum quoque praedecessorum nostrorum, per testamenti auctoritatem libuit monasterio ejusdem eximii confessoris quod dicitur Glomna, structum scilicet in ripa Ligeris, quo idem ipse gloriosus pater mirabili religione colitur, pleniter condonare seu delegare. Proinde ergo hoc sublimitatis nostrae praeceptum fieri jussimus, per quod memoratam villam Nimiacum cum mancipiis utriusque sexus, cum omnibus aedificiis et suprapositis, cum terris cultis et incultis, vineis, pratis, silvis, pascuis, molendinis aquarumque decursibus, exitibus et regressibus, vel quicquid ad eandem villam jure legaliterque pertinere cognoscitur, Deo sanctoque Florentio ac prȩmisso sui honoris constructo monasterio pleniter tradimus ac regaliter confirmantes omnimodis delegamus, eo videlicet modo ut, sicut ex aliis rebus ejusdem monasterii idem praescriptus reverendus abbas Dido et successores ejus exinde facere decreverint, liberam et firmissimam, nemine contradicente aut inquietante seu minorante, ecclesiastico jure habeant faciendi potestatem, quatenus quicquid ex eadem villa fieri potest per omnia subsequentia tempora utilitatibus et honestatibus ejusdem monasterii proficiat in augmentum et necessitatibus sive oportunitatibus in eodem loco Deo famulantium monachorum conferat supplementum, necnon et animae genitoris nostri ac nostrae in die tremendo magni judicii prosit in adjutorium. Praeterea etiam concedimus seu conferimus eidem plerumque dicto sancti Florentii monasterio villam in pago Andecavo, non longe ab alveo Ligeris sitam, quae appellatur Johannis villa, cum ecclesia et mancipiis utriusque sexus cȩterisque appendiciis Canciaco et Andiliaco ac terris, vineis, silvis, pratis, aquis, molendinis aquarumque decursibus vel quicquid eidem pertinere videtur, scilicet ut antedictus abba et successores ejus eandem villam sicut alias facultates praetaxati loci, sine cujuspiam contradictione aut repetitione, teneant et secundum Dei voluntatem ecclesiastica institutione ordinent atque disponant et decimas omnium frugum ipsius villae partibus sancti Mauricii, cujus juris fore cognoscitur, secundum antiquam consuetudinem omnibus annis reddere non neglegant. Ut autem haec sublimitatis nostrae delegationis seu confirmationis auctoritas firmiorem in Dei nomine semper obtineat firmitatem, manu nostra eam subter firmavimus et de anulo nostro sigillari jussimus.
Signum (Monogramma) Karoli gloriossissimi regis.
Aeneas notarius ad vicem Hludovici recognovit.
Data X kld. aug., indictione XI, in anno VIIII regni Karoli gloriosissimi regis. Actum in villa Puteata non longe a civitate Claremonte. In Dei nomine feliciter. AMHN.