850, 24 mai. — Verberie.
Charles le Chauve, confirmant à la prière de Renaud (Reinaldus), abbé de Saint-Calais, un précepte de Louis le Pieux, met le monastère sous la protection de l'immunité.
A. Original perdu.
B. Copie de l'année 1709, dans une transcription du Grand Cartulaire de Saint-Calais, ms. ayant appartenu à la famille Mégret-Ducoudray, à Saint-Calais, p. 19, sous le titre: «Preceptum domini nostri Karoli regis de immunitate», d'après le Grand cartulaire de Saint-Calais, perdu.
a. Recueil des historiens de la France, édition partielle, t. VIII, p. 509, n° xcv, «ex archivis hujus monasterii».
b. J. Havet, Les chartes de Saint-Calais, appendice, n° 15, dans la Bibliothèque de l'École des chartes, t. XLVIII (1887), p. 232, et dans Œuvres, t. I, p. 177, d'après B et a.
c. L. Froger, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Calais, p. 24, n° 15, d'après B.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 230.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1619.
Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 218, n. 5.
Le diplôme de Charles le Chauve reproduit textuellement celui que Louis le Pieux délivrait à Aix-la-Chapelle le 25 août 814 (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 531 (512); publié dans le Recueil des historiens de la France, t. VI, p. 460, n° vii, et par J. Havet, ouvr. cité, n° 13). Les parties imprimées en petit texte représentent les passages correspondants des deux diplômes.
Sur les cartulaires de Saint-Calais, consulter la note placée en tête du diplôme précédent. Il semble bien que Dom Bouquet (a) a publié notre diplôme d'après le Grand cartulaire, (peut-être par l'intermédiaire de B) en amendant le texte conformément à son habitude. N'ayant pas eu communication de B, nous avons établi le texte d'après a b et c (b et c représentant B qui est l'unique source de la tradition pour la plus grande partie du diplôme).
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, vicecomitibus, vicariis, centenariis, actionariis, missis nostris discurrentibus vel cunctis fidelibus sanctae Dei Ecclesiae et nostris, praesentibus et futuris, notum sit quia, si sacerdotum ac servorum Domini petitiones quas nobis pro suis necessitatibus innotuerint ad effectum producimus, non solum imprevaricabilem [consuetudinem] exercemus, verum etiam et beatitudinem aeternae retributionis talia nobis facta profutura credimus promereri. Proinde comperiat omnium fidelium nostrorum solertia quia venerabilis vir Reinaldus, abba ex monasterio Anisola quod est constructum in honore sancti Carilefi, ubi et ipse corpore requiescit, in pago Cenomannico, veniens ad nos, detulit serenitati nostrae praeceptum domni ac genitoris nostri Hludowici, serenissimi imperatoris, in quo continebatur qualiter ipse et avus noster imperator augustus seu antecessores eorum, priores scilicet reges, ob amorem Dei tranquillitatemque fratrum ibidem consistentium, semper ipsum monasterium sub plenissima defensione et emunitatis tuitione habuissent; sed pro firmitatis studio petiit praedictus abba ut circa ipsum sanctum locum denuo talia pro mercedis nostrae augmento concedere et confirmare deberemus. Cujus petitionem pro divino amore rennuere noluimus, sed in omnibus et presentes et futuri fideles sanctae Domini Ecclesiae et nostri ita concessum atque perpetuo a nobis confirmatum esse cognoscant. Praecipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus neque quislibet ex judiciaria potestate nec ullus ex fidelibus sanctae Dei Ecclesiae ac nostris in ecclesias aut loca aut agros seu reliquas [possessiones] praedicti monasterii quas moderno tempore juste et rationabiliter possidere videtur in quibuslibet pagis et territoriis infra ditionem regni nostri, nemo ad causas audiendum vel freda exigenda vel inferendas exacta[ndas], sive mansiones vel paratas faciendas, nec fidejussores tollendos aut homines ejusdem ecclesiae distringendos, nec ullas redibitiones vel inlicitas occasiones ullo umquam tempore ingredi valeat vel exactare praesumat, sed liceat memorato abbati suisque successoribus res praefatae ecclesiae sub emunitatis deffensione quieto tramite possidere et pro nobis feliciter atque pro stabilitate regni nostramque una cum fratribus ibidem Domino famulantibus Domini misericordiam exorare. Et ut haec auctoritatis nostrae confirmatio firmior habeatur ac robustior et ab omnibus fidelibus sanctae Domini Ecclesiae et nostris diligentius conservetur, manu propria subter firmavimus et de anulo nostro sigillare jussimus.
Signum Karoli gloriosissimi regis.
Bartholomeus ad vicem Hludovici recognovi.
Data VIIII kl. jun., anno X regnante Karolo glorioso rege, indictione XIII. Actum Vermeria palatio regio. In Dei nomine feliciter. Amen.