851, 19 avril. — Servais.
Charles le Chauve, à la prière d'Erchanré (Ercanradus), évêque de Paris, confirme l'affectation faite par le prédécesseur de celui-ci, Inchadus, à l'entretien des chanoines de son église des «villae» d'Andresy, «Hileriacus», Orly, Chevilly, Châtenay, Bagneux, Itteville, L'Hay, des fonds de terre donnés à la même intention par des fidèles à Sucy, Lardy et Lotteville, et de la moitié des dîmes et nones perçues sur les détenteurs de biens de l'église de Paris.
A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur 556 mm. à gauche, 588 mm. à droite; largeur, 570 mm. en haut, 548 mm. en bas. Archives nationales, K 12, n° 1 a.
B. Copie du xe s. Parchemin. Archives nationales, K 12, n° 1 c.
C. Copie du xe ou du xie s. Parchemin. Archives nationales, K 12, n° 1 b.
D. Copie du xviiie s., pour la Chambre des comptes, collationnée par le conseiller maître Cassini, Archives nationales, K 181, n° 1, d'après A, sous la date du 19 avril 779.
E. Copie du xiie s. Parchemin. Archives nationales, K 12 (carton), n° 1, probablement d'après C.
F. Copie du xviiie s., pour la Chambre des comptes, collationnée par le conseiller maître Percier, Archives nationales, K 181, n° 4, d'après A et E, sous la date du 19 avril 850.
G. Copie du xiie s., dans le Livre noir de Notre-Dame, Archives nationales, LL 78 (anc. LL 177), p. 107 (anc. fol. xliii), n° xliii, sous le titre: «Exemplar de rebus fratrum», probablement d'après E.
H. Copie du xiiie s., dans le Petit Pastoral de Notre-Dame, Archives nationales, LL 77 (anc. LL 176), p. 58, sous la rubrique: «Exemplar de rebus fratrum. XXVI», d'après E ou G.
I. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 55, fol. 4v°, d'après H.
J. Copie du xviie s., par Baluze, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 83, fol. 81 (anc. p. 159), d'après H.
K. Copie du xviie ou du xviiie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 17020, fol. 84, d'après H.
L. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11835, p. 103, d'après H.
M. Copie authentique sur papier timbré, du 17 avril 1724, Archives nationales, K 12 (carton), n° 1, collationnée (?) «à l'original en parchemin».
N. Copie authentique sur papier timbré, du 12 janvier 1690, Archives nationales, K 12 (carton), n° 1, collationnée «sur un registre estant aux archives de l'églize de Paris intitulé le Petit Pastoral (H), p. 58, lettre 26».
O. Copie du xviiie s., Archives nationales, S 388, n° 18.
P. Copie de la fin du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11897 (Anecdota, t. XII), fol. 103, d'après a.
a. Baluze, Capitularia regum Francorum, édition de 1677, t. II, col. 1459, n° lxxii, «ex parvo cartul. eccl. Parisiensis» (année 850), d'après H.
b. G. Dubois, Historia ecclesiae Parisiensis, t. I, p. 405 (année 850), d'après H.
c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 507, n° xciii (année 850), d'après a.
d. Guérard, Cartulaire de Notre-Dame de Paris, t. I, p. 250 (année 850), d'après H.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, III, pl. xxxiii.
Indiqué : Georgisch, Regesta t. I, col. 112.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 230 (année 850).
Indiqué : Böhmer, Regesta n° 1617 (année 850).
Indiqué : Tardif, Cartons des rois, p. 103, n° 161 (année 850).
Indiqué : R. de Lasteyrie, Cartulaire général de Paris, t. I, p. 58, n° 40 (année 850).
Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 227, n. 3.
Indiqué : Jusselin, Liste chronologique... dans Le Moyen Age, t. XXXIX (1929), p. 224, avec fac-similé des notes.
Les éléments chronologiques de la date ne concordent pas. Le 19 avril de la 11e année du règne doit se placer en 851, mais le chiffre de l'indiction répond à l'année 850. — Les passages imprimés en petit texte sont empruntés à l'acte d'Inchadus signalé dans l'analyse et p. 362, n. 1 et 2. — Le parchemin de l'original étant mutilé et l'écriture altérée en plusieurs endroits, nous avons restitué les mots disparus ou illisibles au moyen de B et de C.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si sacerdotum ac servorum Dei petitiones [qua]s pro utilitatibus et necessitatibus suis suorumque successorum nobis innotuerint ad effectum perducimus, non solum regiam exercemus consuetudinem, verum etiam ad beatitudinem ȩternae [2] retributionis talia facta nobis profutura confidimus. Idcirco notum esse volumus omnibus sanctae Dei Ecclesiae fidelibus ac nostris, presentibus scilicet [et fu]turis, quia vir venerabilis Ercanradus, Parisiacensis urbis ecclesiae episcopus, nostrȩ innotuit serenitati quod, pro Dei omnipotentis amore et futuro ejusdem congregationis cavendo periculo, ne aliqua successorum suorum [3] neglegentia aut parcitate ordo in ea futuris temporibus perturbaretur canonicus, quasdam villas antecessor suus Inchadus, ejusdem sedis quondam episcopus, fratribus, per privilegium episcoporum manibus roboratum, specialiter futuris temporibus necessitatibus canonicorum ibidem Deo famulantium deserviendas constituisset ac deputasset, unde debita stipendia habere [4] debeant, quatenus nulla occasione nec rei publicae servitio quisquam ex successoribus suis impedimentum in futuro inferre potuisset, pro quo a via rectitudinis et observatione canonica eos oberrare necesse foret, sed deputatis sibi rebus contenti, absque necessitate et [inopia can]onicum ordinem tenere et sine prevaricatione, quantum humana sinit fragilitas, observare quivissent, [5] ex semetipsis semper per communem assensum eligentes prepositos et decanos qui et easdem villas prevideant et debita stipendia fratribus ministrent. Ob firmitatem tamen rei petiit memoratus Ercanradus episcopus ut, pro divino intuitu et futuro ipsius congregationis cavendo periculo, super eandem constitutionem auctoritatis nostrae preceptum fieri juberemus, [6] per quod inantea stabilis et inviolata permaneret. Nos vero petitioni illius, quia necessaria et rationabilis erat, aurem accomodantes, velut postulaverat fieri adjudicavimus. Quapropter statuimus atque jubemus et nostra preceptione confirmamus eis villas quas dudum per privilegium habere noscuntur, ad eorum necessitates procurandas et metu futurorum casuum propellendo, [7] videlicet Onresiacum cum omni integritate et suis appendiciis, Hileriacum cum omni integritate omnibusque ad se pertinentibus, Aureliacum, [Civilia]cum, Castanedum, Ban[i]olum, Steovillam et Laiacum cum omni integritate et ȩcclesiis et universis quae [pertinent] ad eas vel quicquid inde homines per beneficium aut precarias tenent et illic pertinere [videtur, ut] [8] post eorum discessum ad usus fratrum rever[tantur], insuper et fundos quos fidel[ium liberalitas] stipendiis eorundem fratrum delegavit, videlicet duas partes de villa quae voca[tur Sulciacus, et res in Larziaco et in Lotveo villa, quas ipsi modo habere n]oscuntur, sed et medietatem de[ci]mae ac [non]ae, que de rebus ipsius ecclesiae [a]b his qui [9] eis utuntur exigi solent. Has ergo villas cum omnibus appendiciis et redditibus suis, ut diximus, ad omnes ejusdem congregationis [necessitates et su]stentacula mortalis vitae ministranda, regali auctoritate et indulgentia per hoc pre[ceptum confirma]tionis nostrae stabili jure eis concedimus ac confirmamus, precipientes [10] ut nullus episcoporum per successiones subtrahere aut minuare aut ad usus suos eas retorqueat, aut alicui in beneficio tribu[at, aut] ullum impedimentum ex predictis villis eis inferat, sed neque servitia ex eisdem villis [exacte]t, neque illas in aliqua re exactiones inde exigat. Si augeri eis aliquid [11] placuerit, licentiam habeant, distrahendi autem aut minuandi ea quae pro Dei statuta sunt amore, nequaquam pres[umant]. Petimus etiam successores nostros ut hanc nostram liberalissimam concessionem ita conservent sicut ea quae ob Dei amorem aeternamque mercedem statuerint a suis voluerint successoribus [12] esse servata. Et ut haec auctoritas quam ob amorem Dei et animae nostrae remedium statuimus firmiorem obtin[eat vigorem] et deinceps inconvulsa valeat perdurare, manu propria subter eam firmavimus et de anulo nostro sigillari jussimus.
[13] Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.
[14] Aeneas notarius ad vicem Hudowici recognovit et s. (Signum recognitionis cum notis inclusis... ar ... episcopus am-bas-ci-a-vit). (Locus sigilli).
[15] Datum XII kld. mai., indictione XIII, in anno XI regni Karoli gloriosissimi regis. Actum in Silvaico palatio regio. In Dei nomine feliciter. AMHN. (Nota) Amen.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.