853, 2 août. — Verberie.
Charles le Chauve, à l'instigation du comte Alard (Adalardus), donne au monastère des Fossés, gouverné par l'abbé Ainard (Ainardus), des biens sis dans le «pagus de Meaux» dont il avait antérieurement cédé la possession au comte susdit, dans la «villa» de Couilly, vingt-cinq bonniers de terre arable, trois arpents de la vigne dite à Trémont, trente arpents du pré appelé «Prudaria», le moulin dit «Ad Montem Crici»; dans la «villa» de Montry, onze manses ingénuiles; la sixième partie de la forêt de Brie dépendant du fisc; l'église royale dédiée à saint Barthélemy, avec la dîme, les offrandes et la sépulture, exempte de toute coutume épiscopale.
A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 483 mm.; largeur, 494 mm. en haut, 460 mm. en bas. Archives nationales, K 12, n° 22.
B. Copie du xiiie s., dans le cartulaire de Saint-Maur-des-Fossés dit Livre noir, Archives nationales, LL 46 (ancien 112), fol. 9 v°, sous la rubrique: «Item littere ejusdem super confirmatione rerum ab Adalardo comite ecclesie Fossatensi legatarum que sunt in pago Melciaco de villa Coliaco».
C. Copie de l'année 1284, dans le cartulaire dit Livre blanc, Archives nationales, LL 48 (ancien 114), fol. ixxxx, n° I des Privilegia, carte et littere de Monteri et de Copreves, sous la rubrique: «Privilegium Karoli regis super confirmatione rerum ab Adelardo comite ecclesie Fossatensi legatarum que site sunt in pago Melciaco de villa Coilli».
D. Copie du xve s., dans le cartulaire dit Cartulaire en papier ou Cartulaire de l'an 1400, Archives nationales, LL 49 (anc. 115), fol. 56, sous le titre: «Carta Karoli regis de Monteriaco super confirmatione [rerum] ab Adelardo comite ecclesie Fossatensi legatarum que site sunt in pago Melciaco de villa Coilli».
E. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 74, fol. 86 (anc. 94), d'après B.
F. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Ibidem, vol. 41, fol. 139, d'après B.
G. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11836, fol. 206 v° (anc. p. 934), d'après B.
H. Copie du xviiie s., Archives nationales, LL 47 (anc. 113), fol. 36, d'après B.
I. Copie du xviie s., faite pour Gaignières, Bibliothèque nationale, ms. lat. 5416, p. 337, d'après C.
J. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. I, fol. 218, d'après I.
K. Copie de l'année 1779, par Charles Carpentier, Archives nationales, LL 50 (anc. 116), fol. 66, d'après D.
L. Copie du xviie s., dans les papiers de Lecointe, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17020, fol. 126, d'après un cartulaire.
M. Extraits du xviie s., par Peiresc (Antiquitez françoises, t. XXIII, 1), Bibliothèque de Carpentras, ms. 1791, fol. 427.
N. Extraits de l'année 1721, faits pour Jean Bouhier, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709 (anc. Bouhier 26), p. 126, pièce n° 109.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomatu Karolinorum, III, pl. xl.
Indiqué : Tardif, Cartons des rois, p. 104, n° 164.
Nous sommes, on l'a vu, en présence d'un original récrit au xie siècle (p. 414, n. 2). Le formulaire est normal et il est impossible de connaître les modifications apportées à la nomenclature des biens donnés. Un fait est certain. Il y a eu interpolation dans le passage concernant l'église dédiée à saint Barthélemy. La formule «absque ulla... consuetudine episcopali» n'appartient pas au IXe siècle. Le comte Alard, ici nommé, n'est autre sans doute que l'ancien sénéchal, alors au service de Lothaire Ier.
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicquid locis divinis cultibus mancipatis largiendo conferimus profuturum nobis ad aeternam [2] beatitudinem facilius optinendam omnino confidimus. Itaque notum sit omnibus sanctȩ Dei Ȩcclesiȩ fidelibus et nostris, prȩsentibus atque futuris, quia, ad ammonitionem illustris viri Adalardi comitis, complacuit nobis quasdas res monasterio [3] Fossato, in honore beatȩ Mariȩ semper virginis beatique Petri apostolorum principis fundato, ȩcclesiastico jure habendas tradere perpetuoque tenendas delegare, quȩ siquidem nostra clementia eidem Adalardo proprio jure [4] possidendȩ fuerant largitȩ, quȩ sunt sitȩ in pago Melciano, de villa Coliaco, hoc est de terra arabili bunuaria viginti quinque, de vinea quȩ dicitur Ad Tremontis arripennos tres, de prato quod vocatur Prudaria arripennos triginta, [5] farinarium qui vocatur Ad Montem Crici; et in villa quȩ vocatur Montericus mansum ingenuilem quem tenet Nodalbertus cum heredibus suis, et mansum ingenuilem quem tenet Adalgarius cum heredibus, et mansum ingenuilem quem tenet Ingulfus cum heredibus, [6] et mansum ingenuilem quem tenet Osuinus cum heredibus suis, et mansum ingenuilem quem tenet Gerbertus cum heredibus, et mansum ingenuilem quem vocant De Sicario cum heredibus suis, et mansum ingenuilem quem dicunt De Rotgrimo cum heredibus suis, mansum quoque [7] ingenuilem quem tenet Bernehardus cum heredibus suis, item illum quem tenet Angalricus cum heredibus suis, et quem tenet Sarohardus cum heredibus, et illum quem vocant Ad Bugomolinum; et de silva Briacinse sextam partem pertinentem ad fiscum; [8] ecclesiam quoque nostram in sancti Bartholomei apostoli veneratione dicatam, cum his quȩ ad eam pertinent, cum decima, oblatione atque sepultura, absque ulla molestia et consuetudine episcopali. Unde siquidem more nostro prae-[9]-cellentiȩ nostrae praeceptum hoc fieri jussimus, per quod has res et mancipia cum omni integritate praefato monasterio, cui auctore Deo venerabilis vir Ainardus praeesse cognoscitur, perpetuo jure [10] habendas contradimus ac delegamus sine cujuspiam contradictione aut illicita inquietudine, in elemosina videlicet domni et genitoris nostri augusti Hludowici nostraque ac dulcissimȩ conjugis nostrȩ Hyrmentrud reginȩ ac [11] prolis a Deo nobis collatȩ, scilicet ut quicquid exinde juste et rationabiliter fieri potest usibus atque stipendiis ejusdem loci Dei servorum omni tempore prebeat augmentum et prefati dilecti nobis viri Adalardi comitis animȩ prosit in adjutorium. Ut autem hȩc auctoritas [12] perpetuam in Dei nomine obtineat firmitatem, manu nostra propria eam firmiter subter corroboravimus et de anulo nostro sigillari jussimus.
[13] Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis. Aeneas notarius ad vicem Hludowici recognovit et s. (Signum recognitionis.) [Locus sigilli.]
[14] Data IIII non. aug., indictione I, in anno XIIII regni Karoli gloriosissimi regis. Actum in Vermeria palatio regio. In Dei nomine. AMHN. (Nota) Amen.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.