855, 18 décembre. — Paris (?).

Charles le Chauve confirme un échange par lequel Hilduin, archichapelain du Palais et abbé de Saint-Germain des Prés, a donné au monastère des Fossés huit bonniers et demi de terres, cultivées et incultes, sises «ad Praticum» en la «villa» d'Ozoir[-la-Ferrière], en Parisis, et Ainard (Heinardus), abbé des Fossés, avec le consentement des moines, a donné au monastère de Saint-Germain et à Hilduin dix bonniers et demi de terre arable à Villepatour.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-860), Vol. 1, Paris, 1943, no179.

A. Original perdu.

B. Copie du xve s., dans le cartulaire dit Cartulaire en papier ou Cartulaire de l'an 1400, Archives nationales, LL 49 (anc. 115), fol. 48, sous le titre: «Preceptum Karoli regis de Oratorio».

C. Analyse du xviie s., avec transcription des sept derniers mots du texte, de la souscription du notaire et de la date, Bibliothèque nationale, ms. fr. 23328 (Extraict des chartes de l'abbaye Sainct-Maur-des-Fossés), fol. 310 v°.

D. Copie de l'année 1779, par Charles Carpentier, Archives nationales, LL 50 (anc. 116), fol. 55 v°, d'après B.

a. A Giry, Dates de deux diplômes de Charles le Chauve pour l'abbaye des Fossés, dans la Bibliothèque de l'École des Chartes, t. LVI (1895), p. 516, d'après BCD, sous la date: «858-863, 18 décembre. Quierzy (?)».

Indiqué : A. Giry, Mémoire cité en a, p. 512, et Bibliothèque de l'École des Chartes, t. LVII (1896), p. 152, corrections proposées par Ad. Hugues.

Indiqué : F. Lot, Sur les Hilduins. Note rectificative, dans Le Moyen Age, t. XVII (1904), p. 339.

Le 18 décembre de la seizième année répond au 18 décembre 855; l'indiction 4 est celle de 856, mais ce chiffre convient si le notaire a changé le chiffre de l'indiction dès le 1er septembre 855. C'est à tort que Giry (mém. cité) a récusé l'exactitude de cette date du 18 décembre 855, parce qu'Hilduin n'aurait succédé à Evrouin (Ebroin) comme abbé de Saint-Germain des Prés qu'après le 18 avril 858, date présumée de la mort de son prédécesseur. Or L. Levillain a établi qu'Evrouin est mort, non pas en 858, mais le 18 avril d'une année quelconque de 851 à 854, probablement en 854.

En outre, la date de lieu, omise par B, est ainsi formulée en C: «Actum Parisiaco palatio». Giry, remarquant que d'ordinaire Paris est qualifié civitas, a proposé de corriger Parisiaco en Carisiaco. C'est là, d'après F. Lot, une correction que n'exige pas l'itinéraire du roi, et d'ailleurs, si Parisiaco est étrange, la qualification de palatium serait, comme l'a fait remarquer le même savant, justifiée par la date d'un diplôme pour Saint-Sulpice de Bourges, du 26 février 855 (n° 170), qui porte: «Actum Parisius palacio regio». (Voir cependant la note critique précédant l'édition de ce diplôme, ci-dessus, p. 448).


Texte établi d'après B et C.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si enim ea que fideles regni nostri inter se commutaverint pro eorum opportunitatibus ac commoditatibus nostris confirmamus edictis, regie celsitudinis more consueverimus ac per hoc jure firmissimo inviolabiliter mansurum esse volumus. Quapropter noverit omnium sancte Dei Ecclesie fidelium nostrorumque, tam presentium quam futurorum, industria quia venerabilis Hilduinus, sacri palatii nostri archicapellanus et monasterii sancti ac beatissimi confessoris Christi Germani, quod est constructum extra muros urbis Parisiace, [abbas], adiens serenitatem nostram, humiliter celsitudini nostre innotuit qualiter cum quodam reverendo viro Henardo nomine atque abbate Fossatensis cenobii, quod est constructum in honore sancti Petri apostolorum principis, quasdam res pro congrua sibi opportunitate commutassent. Dedit itaque prefatus abbas, videlicet Hilduinus, partibus monasterii sancti Petri Fossatensis atque memorati Heinardi abbatis seu fratrum ejusdem cenobii quasdam res sancti Germani, sitas in eodem pago Parisiensi, villa Fossatensi que nuncupatur Oratorium, aspicientes ad villam que vocatur, hoc est inter cultam seu incultam terram, ad Praticum, bunaria octo et dimidium. Et e contra in recompensatione hujus meriti dedit pretaxatus Heinardus abbas, ex rebus ecclesie Fossatensis, una cum consensu et voluntate omnium monachorum ibidem obsequiis famulantium, in prescripto pago, in loco qui dicitur Villa Porcorum, partibus sancti Germani atque Hilduini abbatis, de terra arabili bunaria decem et dimidium. Unde et duas commutationes inter se factas parique tenore conscriptas ac bonorum hominum manibus roboratas nobis ostenderunt ad relegendum, sed pro integra firmitate petierunt celsitudinem nostram ut easdem denuo auctoritatis nostre precepto confirmare dignaremur. Quorum petitionibus, quoniam satis racionabiles [nobis vise sunt, assensum prebentes], hoc magnitudinis ac celsitudinis nostre preceptum fieri jussimus, per quod precipimus atque firmamus ut quicquit [pro eorum] opportunitatis ac commoditatis libitu [pars juste et rationabiliter alteri contulit parti], jure firmissimo teneat atque possideat. Ut autem hec nostre preceptionis atque confirmationis auctoritas majorem, in Dei nomine, per supervenientia tempora obtineat vigorem, anuli nostri impressione subter eam assignari jussimus.

Gislebertus notarius ad vicem Hludovici recognovit.

Data XV kal. januar., indictione IIII, anno XVI regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum Parisiaco palatio. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook