856, 10 février. — Louviers.
Charles le Chauve, à la prière d'Erispoé, son fidèle et «compère», donne au monastère de Saint-Philibert, établi à «Deas» et gouverné par l'abbé Hilbodus une «cella» fondée par saint Trèche (Trogecius) et dédiée à saint Pierre, située dans le Maine à «Bussogilum» (Saint-Jean-sur-Mayenne), pour servir de refuge aux moines contre les incursions des Normands.
A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 485 mm. à gauche, 480 mm. à droite; largeur, 630 mm. en haut, 645 mm. en bas. Archives de Saône-et-Loire, H 177, n° 3.
B. Copie du xviie s., par Chifflet, Bibliothèque d'État de Prusse, à Berlin, ms. Phillipp 17574, (Codices Phillippici recentiores 15 IV), fol. 25, «anno Christi 854», d'après A.
a. Chifflet, Histoire de l'abbaye royale et de la ville de Tournus, preuves, p. 205 (année 854), d'après B.
b. Juénin, Nouvelle histoire de l'abbaïe royale et collégiale de Saint-Filibert et de la ville de Tournus, preuves, p. 85 (année 854), d'après A.
c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 531, n° cxxi (année 854), d'après a.
d. L. Lex, Archives de Saône-et-Loire. Documents originaux antérieurs à l'an mille, p. 6, n° V, d'après A.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, IV, pl. vii.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 239 (année 854).
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1662 (11 février 856).
Indiqué : R. Poupardin, Monuments de l'histoire des abbayes de Saint-Philibert, p. 112, n° 10.
Indiqué : Jusselin, Notes tironiennes de quelques diplômes de Charles le Chauve, dans la Bibliothèque de l'École des Chartes, t. XCVIII (1937), p. 15, avec fac-similé des notes.
Le 4 des ides de février de la 16e année du règne répond au 10 février 856, mais l'indiction 2 est celle de 854.
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicquid propter amorem Dei et utilitatem ac necessitatem servorum ejus efficere studemus, [2] profuturum nobis ad aeternam beatitudinem obtinendam omnino confidimus. Itaque notum sit omnibus sanctae Dei Ecclesiae fidelibus et nostris, presentibus atque futuris, quia ad deprecationem dilecti fidelis et compatris [3] nostri Erispogii, quandam cellam in pago Cenomannico sitam, in honore beati Petri apostolorum principis a sancto Trogecio fundatam, cum omnium rerum sibi pertinentium et familiae utriusque sexus integritate, com-[4]-placuit precellentiae nostrae pro peccatorum nostrorum abolitione monasterio Deas, in quo sanctus Filibertus habetur sepultus, conferre ac perpetuo habendam hoc [nostrae] auctoritatis testamento delegare, [5] cui siquidem sancti Filiberti monasterio religiosus vir Hilbodus abbatis ministerio preesse cognoscitur, videlicet ut monachi ejusdem monasterii a facie persequentium paganorum ab eodem migrantes in prefata cella [6] Bussogilo refugium sese habere posse congratulentur. Quare altitudinis nostrae preceptum hoc fieri jussimus, per quod memoratam cellam, veluti presignatum est, cum omnibus sibi pertinentibus rebus [7] eidem sancti Filiberti monasterio perenniter delegatam esse volumus atque constituimus, videlicet ut nulli liceat aliquando a dominatione abbatis monasterii sancti Filiberti eam aliquando subtrahere aut in alios aliquid [8] preterquam constituimus usus de rebus prescripte cellȩ pertinentibus ullo modo retorquere aut cuilibet habendum aut aliter agendum conferre, sed quicquid exinde fieri potest necessitatibus monachorum [9] inibi degentium semper auctore Deo proficiat in augmentum et animae nostrae prosit in adjutorium. Ut autem haec sublimitatis nostrae delegatio per[petua]m obtineat in Dei nomine vigorem, [10] manu nostra subter eam firmavimus et de anulo nostro jussimus sigillari.
[11] Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis. (Chrismon) Gislebertus notarius ad vicem Hludowici recognovit et s. (Signum recognitionis in quo notae: Subscripsit indignus diaconus.) (Locus sigilli.)
[12] Data IIII idus febr., anno XVI, indictione II, regnante Karolo glorioso rege. Actum in Vetere Domo. In Dei nomine feliciter. Amen. (Nota) Amen.