856, 12 juillet. — Verberie.
Charles le Chauve confirme l'échange conclu entre Louis, abbé de Saint-Denis et protonotaire du palais, et Beton (Betto), fidèle du roi, par lequel Louis, sur le conseil de Ménard (Meinardus), gardien de la matricule, et avec le consentement des moines, a donné à Beton quatorze manses dans la «villa» appelée «Sulis», au «pagus» d'Ardenne, et trente serfs, à condition de les affranchir, le tout précédemment affecté au luminaire, en échange de quatorze manses et demi des «villae» de Berméricout et «Frigili», au pagus de Reims, et de soixante serfs, biens que Beton tenait de la libéralité royale.
A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 531 mm. à gauche, 532 mm. à droite; largeur, 550 mm. en haut, 557 mm. en bas. Archives nationales, K 12, n° 3.
B. Copie du xviie siècle, par Dom Michel Germain, sous le titre: «Praeceptum Karoli Calvi pro commutatione inter Hludowicum abbatem Dion. et virum illustrem Bettonem quorumdam praediorum in pago Arolanense (sic) et Remense», Bibliothèque nationale, ms. fr. 20851 (papiers de Dom Poirier), fol. 68 v°, et Collection de Picardie, vol. 195, fol. 144 v°, d'après A.
C. Copie du xviiie siècle, sous le même titre qu'en B, Archives nationales, K 12, n° 3, d'après B.
a. Mabillon, De re diplomatica, p. 531, n° xc (année 854), d'après A.
b. Félibien, Histoire de l'abbaye de Saint-Denis, preuves, p. lxvi, n° lxxxix (année 854), d'après a.
c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 532, n° cxxiii (année 854), d'après a.
d. Tardif, Cartons des rois, p. 104, n° 165 (année 854), d'après A.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, IV, pl. viii.
Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 116 (année 854).
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 240 (année 854).
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1649 (année 854).
Indiqué : Jusselin, Liste chronologique..., dans Le Moyen Age, t. XXXIX (1929), p. 225, avec fac-similé des notes.
Les deux éléments de la date ne concordent pas. Le 12 juillet de la 17e année du règne répond à 856, mais la deuxième indiction répond à l'année 854. La présence de Charles le Chauve à Verberie au mois de juillet 856 s'accorde avec le texte du capitulaire cité sous le n° 184.
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si enim ea quae fideles regni nostri pro eorum oportunitatibus inter se commutaverunt nostris confirmamus edictis, regiam exercemus [2] consuetudinem. Itaque notum sit omnibus fidelibus sanctae Dei Ecclesiae, praesentibus scilicet et futuris, quia karissimus nobis et proquinquus noster Hludowicus, venerabilis [abbas] monasterii sancti Dionysii et protonotarius palatii nostri, necnon et vir illuster fidelis noster Betto, nostram accedentes ad [3] celsitudinem, innotuerunt qualiter quasdam res et mancipia pro ambarum partium oportunitate inter se commutassent vel concambiassent. Dedit igitur Bettoni praefatus abba Hludowicus ex rebus vel mancipiis monasterii sancti Dionysii ad luminaria specialiter pertinentibus, religioso [4] ei monacho suggerente Meinardo qui archicustos matriculae erat, una cum consensu aliorum monachorum in eodem monasterio Deo famulantium, in pago Ardanense in villa nuncupante Sulis mansa quatuordecim cum ecclesia, silvis, pratis, terris cultis et incultis, molendinis, aquis aquarumve decur-[5]-sibus, exitibus et regressibus, mancipiis utriusque sexus, non servitio mancipandis sed libertate donandis, his nominibus: Roculfum, Harduinum, Bertalum, Vilgarium, Hugonem, Bertam, Hildegardim, Rotfredum, Meinardum, Hildulfum, Rainariium, Bernardum, Rotbertum, Ingitrudem, Vulfaidem, Glanduid, Hiltrut, Ermengardim, [6] Godilam, Gunlindam, Heinlint, Witlini, Frotgara, Rainaid, Amalhaid, Berenaid, Plictrut, Fautrut, Gundegosam, Hebroinum, eo videlicet modo ut eadem mancipia, sicut dictum est, ingenua fiant et ex caeteris rebus libero potiatur arbitr [io] faciendi. E contra vero in recompensatione harum rerum memoratarum [7] dedit praedictus vir illuster Betto ex rebus a nostra largitione ei concessis partibus sancti Dionysii sive Hludowici venerabilis abbatis vel luminaribus, unde ipsae res erant quas accepit, in pago Remensi in villa Bromereicurtis et in villa Frigili inter totum mansa quattuordecim et dimidium [8] cum ecclesia et mancipiis utriusque sexus sexaginta, quorum sunt nomina: Adelteus, Teudelgerdis, Bertoldus, Teutberga, item Adelteus, Ribertus, Adelgudis, Electrudis, Hildeida, Richildis, Wipertus, Lantbertus, Eleteus, Osbertus, item Wipertus, Grimoldus, Dominicus, Halduidis, Grimboldus, [9] Lupus, Gotlannus, Wido, Baldricus, Vulfuidis, item Wido, Ansterus, Bernardus, Adalgerus, Tetgaudus, Wilhaidis, Ansoinus, Regentrudis, Hildiierus, Deudata, Gerbertus, Hilduinus, Hildingus, Geroldus, item Lantbertus, item Lantbertus, item Hildeierus, Evrehardus, Ansierdis, item Eleteus, Leherus, [10] Gerardus, Nodelvinus, Evroinus, Gelduidis, Attela, Gentierdis, item Evrehardus, item Hildeierus, David, Dedenatus, Amelwidis, Aginus, Aultherus, Lethaidis, Vulfedrudis, cum vineis, pratis, pascuis, terris cultis et incultis, perviis, adjacentiis, aquis aquarumque decursibus, [11] ex omnibus et omnium rerum summa integritate, sicut nostra magnificentia ei contulit, praefato manasterio jure proprietatis et concambii reddidit, eo videlicet modo ut quicquid ex eisdem rebus pars sancti Dionysii jure ecclesiastico facere delegaverit, liberam in omnibus habeat [12] potestatem faciendi. Unde et duas commutationes pari tenore scriptas, manibus nobilium virorum roboratas, nobis ostenderunt ad relegendum, sed pro integra firmitate petierunt nostram celsitudinem ut eas auctoritatis nostrae praecepto firmaremus. Quorum precibus [13] hoc altitudinis nostrae praeceptum fieri jussimus, per quod praecipimus atque firmamus ut quicquid alter ab altero accepit, sicut in commutationibus nobis ostensis continetur, jure firmissimo teneat atque possideat. Ut autem hoc concambium firmiorem obtineat vigorem, anulo nostro sigillari jussimus subter.
[14] (Chrismon) Gislebertus notarius ad vicem Hludowici recognovit et s. (Signum recognitionis cum notis inclusis: Hlu-do-wi-cus am-bas-ci-a-vit.) (Locus sigilli).
[15] Datum IIII id. jul., indictione II, anno XVII regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum Vermerua palatio regio. In Dei nomine feliciter. Amen.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.