859, 10 janvier. — Monastère de Montier-la-Celle (Troyes).
Charles le Chauve restitue au monastère dédié à saint Pierre, appelé «cella» de saint Bobin (Montier-la-Celle) et gouverné par l'abbé Haldegingus, placé d'ancienneté sous la protection du comte de Troyes, la «villa» de Saintes-Vertus en Tonnerrois dont l'avait frustré le comte Aleran (Alerannus).
A. Original perdu.
B. Copie du xviiie s., dans l'Inventaire général des chartes... de Montier-la-Celle, Archives de l'Aube, 7H 1, fol. 40v° (67v° à l'encre rouge), n° 3, d'après le «cartulaire en parchemin, fol. 149 recto, à la teste de laquelle [copie] est écrit ce qui suit: Carta regis Karoli de restitutione villae Silviniaci quod est Sanctis Virtutibus».
C. Copie partielle du xviiie s., par Lévrier, Bibliothèque nationale, Collection du Vexin, vol. 11, fol. 47, d'après a.
a. Camuzat, Promptuarium sacrarum antiquitatum Tricassinae diœcesis, fol. 20v°, sous le titre: «Charta regis Caroli de restitutione villae Silvianici (sic) quae dicitur Sanctis Virtutibus», «ex chartario... monasterii», d'après la même source que B.
b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 547, n° cxxxix, d'après a (année 856).
c. H. d'Arbois de Jubainville, Histoire des ducs et des comtes de Champagne, t. I, p. 442, n° x, d'après B, a, b (année 856).
d. Lalore, Cartulaire de Montier-la-Celle, p. 194, n° 188, d'après B (année 856).
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 244 (année 856).
Le 10 janvier de la dix-neuvième année du règne répond au 10 janvier 859, mais le chiffre 4 est celui de l'indiction de l'année 856. Il n'y a pas de doute ici qu'il faille opter pour l'année du règne, le diplôme étant souscrit par Folchricus dont l'activité ne s'est manifestée qu'en 859. On s'explique facilement la confusion du copiste entre le chiffre IIII et le chiffre VII, qui pouvait figurer sur l'original du diplôme. La teneur est d'ailleurs à rapprocher de celle du diplôme du 9 mai 859 pour Montiérender, souscrit par le même notaire. (Cf. Prou, Un diplôme de Charles le Chauve des archives de M. le duc de Medinaceli, dans Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. Comptes rendus des séances de l'année 1917, p. 202).
Le texte de l'Ancien cartulaire reproduit par B et a est extrêmement médiocre et par endroits inintelligible.
Texte établi d'après B et a.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicumque regum regiae dignitatis culmine praeferri desiderant merito omni obsequio Deum efferre debent cujus gratia praeferuntur. Igitur noverit omnium sanctae Dei Ecclesiae fidelium, tam praesentium quam et futurorum, sollertia quia nos, qui ubique provectum sanctae Dei Ecclesiae provehi ac sublimari gaudemus opesque ecclesiasticas ut nostras curamus et tuemur, praecipimus subditam potestati nostrae quandam villam de comitatu et dominio Trecassinae urbis in integro restitui ac mancipari cuidam monasterio ac monachis ibidem Deo famulantibus, quod est in suburbio ejusdem id est Trecassinae urbis et vocatur sancti Bobini cella, constructum in honore sancti Petri apostolorum principis, cui praeesse dinoscitur Haldegingus, venerabilis abbas, quodque etiam monasterium sub tuitione et mundeburdo ex longo tempore constat esse comitis praedictae civitatis. Cujus monasterii utilitates et necessitates nos considerantes, quoniam nobis idem locus carissimus est, villam de qua jam supra diximus cum omni sua integritate atque appenditiis suis necnon et mancipiis utriusque sexus perpetualiter delegamus praedicto loco sancto ac monachis ibidem Deo servientibus mancipandam. Vocatur siquidem eadem villa unde omnis haec mentio est Silviniacus, et est in pago Tornodrensi atque immunitate episcopatus sancti Petri subdita potestati comitatus ejusdem urbis et ex multo jam transacto tempore praefato monasterio quoniam pauperrimum erat tradita future integerrime deserviri. Non multo vero decurso tempore, constat eandem penitus sublatam esse illi loco per violentiam et vim cujusdam Aleranni comitis. Nos autem, sicut praediximus, qui res ecclesiasticas pro viribus curamus, abhinc et in reliquum praefatam villam jam dicto monasterio seu sanctis fratribus ibidem Deo famulantibus perenniter mancipandam jure inviolabili confirmamus, ut neque comes nec ulla judicialis potestas quicquam minuere aut infringere conetur ex omni ejusdem villae integritate, sed in emolumentum mercedis nostrae animae, quemadmodum antiquitus illi loco deservire visa est, sic quoque aeternaliter praecipimus deserviendam et mancipamus possidendam. Et ut haec nostrae recordationis auctoritas majorem in Dei nomine detineat vigorem, de anulo nostro subter eam jussimus sigillari.
Idricus diaconus ad vicem Ludovici rescripsit.
Data 4 id. januarii, ind. 4, anno decimo nono regnante Karolo gloriosissimo. Actum Cella Bobini. In Dei nomine feliciter. Amen.