860, 31 août. — Compiègne.
Charles le Chauve, à la prière des moines de Saint-Denis et en considération des maux consécutifs aux invasions normandes, leur donne la «villa» de Marnay dans le comté de Morvois pour y construire un monastère; un manse occupé par le colon Gontard (Gunthardus), également situé dans le Morvois, et que le comte Guerri (Widricus) continuait à tenir en bénéfice, bien qu'il l'eût abandonné contre un autre manse à la suite d'un échange conclu avec les moines; ce second manse, toujours situé dans le Morvois, à Hauterive, avec un homme nommé Guitard (Witardus).
A. Original. Parchemin scellé. Hauteur, 514 mm.; largeur, 655 mm. Archives nationales, K 12, n° 6a (exposé au Musée des Archives, sous la cote AE ii 65).
B. Copie du xive s., dans le Cartulaire de Thou ou Colbertin, sous la rubrique: «Donatio Karoli Calvi regis de Madriniaco in pago Morinensi (sic) sito», Bibliothèque nationale, ms. lat. 5415, p. 88, d'après une copie perdue de A.
C. Copie du xviie siècle par A. Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 55, fol. 361, d'après B.
E. Copie du xviiie siècle, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17110 fol. 43v°, d'après B.
F. Copie du xviiie siècle, Archives nationales, LL 1160, p. 99, d'après B.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, IV, pl. xii.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 252 (année 859).
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1682 (année 859).
Indiqué : Musée des Archives de l'Empire, n° 65 (année 859), avec un fac-similé du début des deux premières lignes.
On peut se demander si la deuxième expédition de ce diplôme rédigée en termes plus favorables que la première aux intérêts de Saint-Denis est un véritable original. La question serait à peu près insoluble, les deux expéditions ayant été écrites à Saint-Denis par le même écrivain, si on examinait en elle-même l'originalité de ces deux expéditions. Il faut les comparer avec la série des diplômes carolingiens du chartrier de Saint-Denis. On s'apercevra alors que beaucoup d'entre eux ont été récrits au début du xe siècle en forme d'originaux (voir l'Introduction). — L'indiction retarde d'une unité. — La donation de Marnay fut confirmée par un diplôme synodal en date du 25 juin 861 (Tardif, Cartons des rois, p. 112, n° 179).
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicquid locis divino cultui mancipatis largiendo conferimus, profuturum nobis ad [2] aeternam beatitudinem obtinendam et ad praesentem vitam felicius transigendam omnino confidimus. Itaque noverit omnium fidelium sanctae Dei Ecclesiae nostrorumque, praesentium et futurorum, industria quia pro absolutione peccatorum nostrorum, ad deprecationem venerabilium monachorum [3] in monasterio beatissimi Dionysii martyris sociorumque ejus Deo militantium, ipso inspirante, considerantes eorum non modicas necessitates propter infestationem scilicet christiani nominis inimicorum Nortmannorum, complacuit celsitudini nostrae quandam villam nomine Madriniacum in Morivensi comitatu sitam [4] perpetua lege habendam ac praedictis fratribus ad monasterium construendum delegare atque contradere, et ut liberius Deo famulari et ordinem regularem in eo secretius observare valeant, et secundum Dei voluntatem et suum propositum ipsum locum incolant et custodiant. Similiter etiam concedimus eis mansum unum in supradicto [5] pago Morivensi in loco qui dicitur Buxidus, quem illuster comes Widricus per nostrum beneficium actenus tenuit et cum ipsis fratribus commutaverat per nostram licentiam, ubi Gunthardus colonus commanere dinoscitur, sub omni integritate et soliditate sua quicquid ibidem aspicit. Insuper etiam et ipsum alium mansum [6] quem jam dicti fratres pro ipso manso dederant memorato Widrico, in loco qui dicitur Altaripa, in jam dicto pago, cum ipso homine nomine Witardo sub plenissima et integerrima firmitate concedimus. Unde etiam hoc altitudinis nostrae praeceptum fieri illisque dari decrevimus, per quod memoratam villam [7] ad supradictum monasterium instituendum cum terris arabilibus cultis et incultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, farinariis, aquis aquarumve decursibus, mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus vel ad eandem villam jure legaliterque pertinentibus omniumque rerum summa integritate ipsis monachis [8] pleniter ac perpetuo habendam tradimus atque delegamus, ut secundum nostram ac eorum dispositionem atque administrationem successorumque suorum in praedicto cœnobio per futura tempora Deo servientium ordinetur atque administretur, eo videlicet pacto ut pro absolutione animae genitoris nostri [9] Hludowici serenissimi augusti atque genetricis nostrae Judith aeque piissimae augustae, nostrae etiam consortisque regni nostri ac nobilissimae utriusque prolis omnipotenti Deo aeternaliter continuas fundere preces studeant. Si quis autem hanc nostram ordinationem, quod absit, immutare [10] vel in aliquo distrahere vel minuare conatus fuerit, relecta auctoritate in nostra vel procerum successorumque nostrorum praesentia, ipsam villam ad proprium habendam recipiant perpetualiterque possideant. Et ut haec auctoritatis nostrae largitio nostris futurisque temporibus [11] diligentius conservetur atque ab ipsis fratribus securius possideatur, manu propria subter eam firmavimus anulique nostri impressione assignari jussimus.
[12] Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis. (Chrismon). Gauzlenus notarius ad vicem Hludowici recognovit et subs. (Signum recognitionis.) (Sigillum.)
[13] Datum II kl. septb., indictione VII, anno XXI regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum Conpendio palatio regio. In Dei nomine feliciter. Amen. (Nota) Amen.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.