862, 20 avril. — Attigny.
Charles le Chauve donne à la matricule et au trésor (matriculae vel thesauro) de Saint-Denis la «villa» de Pont-Sainte-Maxence, sur l'Oise, dans le comté de Beauvais, la «villa» surnommée Bonne-Maison, sur l'Aisne, dans le comté de Noyon, et la «villa Cortillionis» dans le comté de Senlis, à charge pour les gardiens du trésor et de la matricule (thesauri vel matriculae) de pourvoir chaque jour à la nourriture de vingt pauvres.
A. Original. Parchemin scellé. Hauteur, 486 mm. à gauche, 490 mm. à droite; largeur, 568 mm. en haut, 560 mm. en bas. Archives nationales, K 13, n° 3.
A1. Deuxième expédition originale. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 383 mm. à gauche, 380 mm. à droite; largeur 615 mm. Archives nationales, K 13, n° 3A.
B. Copie informe du xiiie s., fixée à A, Archives nationales, K 13, n° 3, d'après A.
C. Copie de la fin du xiiie s., dans le Cartulaire blanc de Saint-Denis, tome I, Archives nationales, LL 1157, p. 764, sous la rubrique: «Preceptum Karoli de Sancta Maxentia et Bona Mansione», d'après B.
D. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 55, fol. 386, d'après C.
E. Copie du xviiie s., par Dom Grenier, Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 195, fol. 215, d'après C.
F. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 233, fol. 40, d'après E.
a. Doublet, Histoire de l'abbaye de Saint-Denis, p. 790, d'après A.
b. Félibien, Histoire de l'abbaye de Saint-Denis, preuves, p. lxvii, n° xci (année 860), d'après A1.
c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 561, n° clvii (année 860), d'après a.
d. Tardif, Cartons des rois, p. 110, n° 173 (année 860).
Fac-similé : Fac-similés de A et de A1: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, IV, pl. xxiii et xxiv.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 254 (année 860).
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1685 (année 860).
Indiqué : Jusselin, Liste chronologique..., dans Le Moyen Âge, t. XXXIX (1929), p. 226 (860, 20 avril).
Les éditeurs de ce diplôme l'ont daté de l'année 860 en préférant l'indiction à l'année du règne. Le chiffre de l'indiction correspondant à l'année 862 devrait être 10 et non 8. — Le texte ci-dessous est celui de A qui n'ayant pas été écrit à Saint-Denis (voir p. 29 n. 2) présente plus de garanties que celui de A1 dont on a rejeté les variantes dans les notes.
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicquid locis divino cultui mancipatis pro Dei amore ejusque sanctorum reverentia largiendo conferimus, profuturum nobis [2] ad aeternam beatitudinem facilius obtinendam et ad praesentem vitam felicius transigendam omnino confidimus. Noverit igitur omnium fidelium sanctae Dei Ecclesiae nostrorumque, praesentium scilicet ac futurorum, [3] industria quia, pro absolutione propriorum peccaminum parentumque nostrorum, complacuit serenitati nostrae quasdam villas, id est Sanctam Maxentiam in comitatu Belloacensi super fluvium Isarae sitam, villam [4] etiam cognomento Bonam Mansionem in comitatu Noviomensi super fluvium Axinae sitam, seu et villam Cortillionis in comitatu Silvanectensi sitam cum earum integritatibus beatissimi martyris Dionisii [5] sociorumque ejus matriculae vel thesauro jure firmissimo perpetualiter habendas tradere atque delegare. Unde etiam hoc altitudinis nostrae praeceptum fieri ipsique sancto loco darijussimus, per quod memo-[6]-ratas villas cum terris arabilibus, cultis et incultis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, farinariis, mancipiis utriusque sexus desuper comanentibus vel ad easdem villas legaliter pertinentibus omniumque rerum [7] summa integritate eidem matriculae vel thesauro pleniter perpetuo habendas tradimus tradentesque delegamus, eo videlicet pacto ut de eisdem villis in praescripto coenobio, in elemosinam genitoris nostri serenissimi augusti ac genetricis [8] piissimae augustae, nostram etiam ac regni nostri dignae consortis atque nobilissimae utriusque prolis, viginti pauperibus cottidie alimonia refectionis ab ejusdem thesauri vel matriculae custodibus perpetualiter ministretur omnisque inibi Deo [9] servientium turma pro nostris nostrorumque parentum reatibus Dei misericordiam per futura tempora jugiter imploret ipsaeque villae utilitati ac necessitati praedicti loci aeternaliter deserviant. Ut autem haec nostrae largitionis munificentia perpetuam in Dei nomine [10] obtineat firmitatem, manu propria subter eam firmavimus et anuli nostri inpressione sigillari jussimus.
[11] Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis. (Chrismon) Hildeboldus notarius ad vicem Hludowici recognovit e[t]s. (Signum recognitionis cum notis inclusis: Ge-i-[le-nus] am-bas-[si-a-vit]. Indignus subdiaconus Hil-[de-bol-dus] subscripsi) (Sigillum).
[12] Data XII kl. mai., indictione VIIIa, anno XXII regnante Karolo rege. Actum Attiniaco palatio. In Dei nomine feliciter. AMHN.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.