843, 5 juillet. — Attigny.

Charles le Chauve, à la prière d'Altheus, évêque d'Autun, confirme des préceptes de Louis le Pieux assurant aux évêques de l'église Saint-Nazaire d'Autun la possession des monastères de Saint-Andoche d'Autun, de Saint-Pierre et de Saint-Etienne[-l'Etrier], de Saint-Andoche de Saulieu, de Saint-Eptade de Cervon, de Saint-Martin «de Cassiniaco», de Saint-Martin de Mesvres et de Couches et accordant l'immunité à ladite église Saint-Nazaire.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-860), Vol. 1, Paris, 1943, no23.

A. Original perdu.

B. Copie de la fin du xviie s., Bibliothèque de Dijon, ms. 1328 (Juigné 17), fol. 13, sous le titre: «Auctoritas sancti Nazarii quam domnus Karolus fieri jussit de rebus et monasteriis de quibus cartae exustae a paganis fuerant, Altheo episcopo postulante», d'après un cartulaire de l'église d'Autun, du xiie s.

C. Copie du xviie s., Bibliothèque de Dijon, ms. 1411 (Juigné 44, 1), fol. 120, sous le même titre qu'en B et d'après le même cartulaire.

D. Copie du xviiie s., par Dom Plancher, Bibliothèque nationale, Collection de Bourgogne, vol. 1, fol. 130 (anc. 138), d'après le même cartulaire que B et C.

E. Copie du xviie s., dans un cartulaire de l'église d'Autun, manuscrit de la collection Fontenay-Changarnier, p. 49, sous le même titre qu'en B et C.

F. Copie partielle du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Du Chesne, vol. 66, fol. 78, sans indication de source.

a. Sainte-Marthe, Gallia christiana, t. II, p. 37, col. 2, «ex archetypis tabulis», d'après la même source que F, publication partielle.

b. Simon Bartel, Historica et chronologica praesulum sanctae Regiensis ecclesiae nomenclatura, p. 161, d'après a, publication partielle.

c. Lecointe, Annales ecclesiastici Francorum, t. VIII, p. 694, d'après un fragment de cartulaire de l'église d'Autun combiné avec a, publication partielle.

d. Gallia christiana, t. IV, instrumenta, col. 46, n° viii, d'après la même source que B C D.

e. Dom Plancher, Histoire générale et particulière de Bourgogne, t. I, preuves, p. vii, n° vii, probablement d'après D.

f. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 443, n° xxii, d'après d.

g. A. de Charmasse, Cartulaire de l'église d'Autun, première et deuxième parties, p. 46, n° xxviii, d'après d ou f.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 209.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1544.

Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 84, n. 2.

Des préceptes de Louis le Pieux auxquels il est fait allusion dans ce diplôme, le privilège d'immunité nous a seul été conservé; il est daté de Paderborn, le 22 juillet 815 (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 589 (569), publié dans le Recueil des historiens de la France, t. VI, p. 481, n° xxv, et par A. de Charmasse, ouvr. cité, p. 31, n° xx). Les passages imprimés ici en petit texte lui ont été empruntés. — Le texte du cartulaire du xiie siècle tel que permettent de le reconstituer les copies B C D E est peu satisfaisant. La copie F donne souvent des leçons meilleures. Elle est malheureusement incomplète. Sauf indication contraire, nous avons suivi l'orthographe de D, qui nous a paru reproduire celle du cartulaire perdu.


Texte établi d'après B C D E et F.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus gracia Dei rex. Si erga loca divinis cultibus mancipata propter amorem Dei eique in eisdem locis juge famulantes beneficia opportuna largimur eorumque congruis ac opportunis efflagitacionibus assensum prebere non differimus, premium ob hoc nobis apud Deum eterne remuneracionis rependi non ambigimus. Quocirca notum sit omnibus sancte Dei Ecclesie nostrisque fidelibus, presentibus atque futuris, quia vir venerabilis Altheus, Augustudunensis urbis pontifex, obtulit obtutibus nostris quasdam auctoritates domini et genitoris nostri Hludovici serenissimi augusti, in quibus continebatur insertum quod Modoinus, memorate sedis quondam episcopus, eidem domno et genitori nostro quasdam auctoritates Francorum regum relegendas obtulisset, qu[ibus] revolutis atque in presencia illius relectis invenit qualiter olim a perfidis Sarracenis prefata urbs depopulata fuisset et sedes matris ecclesie, que est constructa in honore sancti Nazarii martiris, igne concremata fuisset et omnia strumenta cartarum in eodem incendio exusta, et quod a regibus Francorum inclitis, divino instinctis fervore, pleniter restaurata atque suo in statu sublimata foret, et isdem genitor noster postmodum, ob amorem Dei et reverenciam ipsius loci sancti, statuta antecessorum suorum Francorum videlicet regum pleniter observans, sue auctoritatis preceptum super id decrevit atque fieri jussit, quatenus ville ac monasteria ad prefatam sedem pertinencia, que sunt tam intra urbem quam extra, id est monasterium puellarum sancti Andochii intra eandem urbem constructum et monasterium sancti Petri seu sancti Stephani in suburbio ejusdem civitatis et alia monasteria infra eandem parrochiam, sancti Andochii in Sedeloco et sancti Eptadii in Cerviduno, sancti Martini de Cassiniaco et sancti Martini de Magavero sive Circiniaco necnon et Colticas monasterium, quod dudum ab ipsa sede subtractum et a domno et genitore nostro diligentissime pro Dei amore investigatum atque libentissime redditum memorate ecclesie fuit, ut absque ullius inquietudine aut retractione memorate sedis rectores tenere perpetim possint, quod nos denuo per hanc nostram scriptionem perpetuo mansurum volumus atque firmamus. Invenimus eciam in suprascriptis auctoritatibus qualiter domnus et genitor noster eandem ecclesiam cum suis omnibus rebus et mancipiis sub sua defensione et immunitatis, tuicione pro remedio anime sue recepisset, quod nos denuo, ad deprecacionem Althei presulis et ob emolumentum anime nostre, memoratam ecclesiam cum omni sua integritate sub nostra defensione atque mundeburdo recepimus et per hanc nostram auctoritatem perpetim mansuram deliberamus. Precipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus vel quislibet ex judiciaria potestate in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas possessiones quas moderno tempore in quibuslibet pagis vel territoriis infra dicionem regni nostri juste et legaliter memorata tenet vel possidet ecclesia, vel ea que deinceps in jure ipsius sancti loci voluerit divina pietas augeri, ad causas audiendas vel freda aut tributa exigenda, aut mansiones vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos aut homines ipsius ecclesie tam ingenuos quam et servos super ipsius terram commanentes <ad> distringendos, nec ullas redibiciones aut inlicitas occasiones requirendas, nostris et futuris temporibus ingredi audeat vel ea que supra memorata sunt penitus exigere presumat, sed liceat memorato presuli suisque successoribus res sepe dicte ecclesie cum monasteriis et cellulis seu villulis sive parrochiis et rebus vel hominibus ad se pertinentibus vel aspicientibus sub tuicione ac immunitatis nostre defensione, remota tocius judiciarie potestatis inquietudine, quiete possidere et nostro fideliter parere imperio atque pro incolumitate nostra et conjugis seu eciam tocius regni a Deo nobis conlati et ejus clementissima miseracione per immensum conservandi una cum clero et populo sibi subjecto immensam Dei clemenciam jugiter exorare delectet. Et quicquid de prefate rebus ecclesie jus fisci exigere poterit in integrum eidem concessimus ecclesie, scilicet ut perpetuo tempore ei ad peragendum Dei servicium augmentum et supplementum fiat. Hanc itaque auctoritatem, ut pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem et a fidelibus sancte Dei Ecclesie et nostris verius credatur et diligencius conservetur, manu nostra subter eam firmavimus et anulo nostro sigillari jussimus.

Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis.

(Chrismon) Jonas notarius ad vicem Hludovici recognovit et subscripsit.

Data III nonas julii, indictione VI, anno IIII regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum Atiniaco palacio nostro. In Dei nomine feliciter. Amen. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook