864, 22 novembre. — «Apud illum Casnum».

Charles le Chauve, à la prière de la reine Ermentrude et de l'évêque Erchanré (Erchenraus), qui lui a exposé la difficulté qu'éprouvent les hommes de l'église de Châlons à se procurer les deniers de la monnaie nouvelle, décide la création d'un atelier monétaire à Châlons[-sur-Marne] qui sera la propriété de l'évêque et de ses successeurs et affecte aux chanoines le cens qui en proviendra. Le montant leur en sera versé chaque année le jeudi saint, à charge de prier ce jour-là pour le roi et la reine et de célébrer à perpétuité l'anniversaire de leur mort.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no277.

A. Original perdu.

B. Copie de la fin du xie ou du début du xiie siècle, par le chantre Guérin, dans le Grand cartulaire de Saint-Étienne de Châlons, Archives de la Marne, G IV 462, fol. 18, sous le titre: «Preceptum Karoli regis de moneta».

C. Copie du xviiie siècle, Bibliothèque nationale, Collection de Champagne, vol. 9, fol. 92, d'après B.

D. Copie du xviiie siècle, par Dom Jean François, dans Pièces justificatives..., Bibliothèque de Châlons-sur-Marne, ms. 1262, fol. 16, d'après B.

a. A. de Barthélemy, Nouveau manuel complet de numismatique du Moyen Âge et moderne, p. 134, d'après B (année 865).

b. A. de Barthélemy, Lettre à M.E. Cartier sur les concessions du droit de frapper monnaie faites par les Carolingiens aux prélats, dans la Revue numismatique, 1851, p. 33, d'après a (année 865).

c. A. de Barthélemy, Chartes et ordonnances relatives aux monnaies de la seconde race, dans Gariel, Monnaies royales de France de la race carolingienne, t. I, p. 36, d'après a (année 865).

d. [P. Pélicier], Cartulaire du chapitre de l'église cathédrale de Châlons-sur-Marne par le chantre Warin, p. 23, d'après B.


In nomine sanctȩ et individuȩ Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si nostrorum et Ecclesiȩ Dei fidelium precibus favemus, regium morem exercere videmur ac per hoc id quoque quod instituimus perenniter volumus esse mansurum. Igitur noverit omnium sanctae Dei Ecclesiȩ fidelium et nostrorum, tam presentium quam futurorum, sollertia quia nos pro amore Dei regnique nostri stabilimento atque trapezetarum astuta fraudulentia, una cum consilio procerum nostrorum, pontificum scilicet ac nobilium laicorum, renovavimus per omne regnum nostrum monetam quam ubique corruptam esse cognovimus, et, ne aliqua calliditate iterum inmutaretur, monograma nominis nostri illi jussimus insigniri, precipientes regia potestate ut nemo aliis in nostro regno in emendo aut vendendo utatur denariis et qui hujus nostrȩ jussionis edicti temerator apparuerit bannum nostrum componat. Unde adiens excellentiam nostram venerabilis presul nobisque gratissimus, nomine Erchenraus, deprecatus est ut, pro oppressione familiȩ ecclesiȩ sancti Stephani cui preest, quȩ denarios ejusdem monetȩ in propria nequibat civitate invenire, nisi alibi tediose ac laboriose perquireret, in eadem civitate, sicut in aliis regni nostri, statueremus monetam. Quapropter, ad deprecationem carissimȩ nobis conjugis Yrmintrudis ipsiusque venerabilis pontificis, jussimus illi dari de camera nostra monetam nostram, et, pro elemosina domni genitoris nostri nostraque ac dilectissimȩ nobis conjugis, pro cujus deprecatione hȩc egimus, censum qui inde exierit canonicis in prefata ecclesia Deo militantibus tradidimus, ut annuatim in Cena Domini quasi annua dona illum accipientes, Deum pro incolumitate nostra amandȩque nobis conjugis ac remedio animarum nostrarum perhenniter efflagitare satagant et diem obitus utriusque eternaliter celebrent. Unde et hoc celsitudinis nostrȩ preceptum fieri ac prefato presuli ejusdem ecclesiȩ jussimus dari, per quod eandem monetam cum omni redditu possidere valeat eternaliter et possidendo ordinare legaliter, ut ipse et successores sui quicquid inde exigere potuerint eisdem fratribus conferant. Et ut hȩc nostrȩ dationis auctoritas majorem in Dei nomine per omnia tempora obtineat vigorem, manu propria subter eam firmavimus et anuli nostri impressione jussimus assignari.

Hildeboldus notarius ad vicem Hludowici recognovit.

Data X kl. decembris, indictione XIII, anno XXV regnante Karolo gloriosissimo et piissimo rege. Actum apud illum Casnum in Cosia. In Dei nomine feliciter. Amen.