865, 19 juin. — Ver.

Charles le Chauve, à la demande d'Enjouguin (Ingilwinus), abbé [de Saint-Martin] de Tours, confirme les moines de Cormery et leur abbé Oacre (Audacher) dans la possession de l'hôpital de Saint-Martin à Pont-sur-Seine, à charge de le rétablir dans son état primitif et d'y entretenir vingt pauvres, et afin qu'il puisse servir de refuge aux moines en cas d'incursion des païens.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no284.

A. Original perdu.

B. Copie de l'année 1551, dans l'Historia Sancti Pauli Cormaricensis de Joachim Périon, Bibliothèque de Tours, ms. 1349, fol. xxiiii, sous le titre: «Praeceptum Karoli Calvi, regis Francorum, de XII Pontibus ad Sequanam».

C. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Collection Baluze, vol. 47, fol. 156, sous le même titre qu'en B, «ex chartulario ecclesiae Sancti Martini turonensis».

D. Copie du xviiie s., par Dom Housseau, Bibliothèque nationale, Collection de Touraine, vol. 1, fol. 114, n° 90, d'après B.

E. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Bréquigny, vol. 46, fol. 103, d'après B.

F. Extraits de l'année 1666, par Dom Yves Gaigneron, dans son Historia Cormaricensis, Bibliothèque nationale, ms. lat. 13901, p. 39.

a. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 596, n° cxciv, «ex archivo hujus monasterii».

b. Gallia christiana, t. XIV, instrumenta, col. 50, n° xxxv, d'après C.

c. J.-J. Bourassé, Cartulaire de Cormery, p. 53, n° xxv, d'après B.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 271.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1731.

La tradition représentée par les copies B et C ne se rattache pas à l'original, mais à un cartulaire où certaines formules et certains mots avaient été altérés, gratia Dei Carolus rex, actum Vernolau, etc. Le texte de l'édition a est plus correct, mais on connaît l'habitude qu'avait Dom Bouquet de corriger arbitrairement les formules et expressions insolites. Rien ne nous permet de croire qu'il avait sous les yeux une copie plus voisine de l'original que B et C. C'est donc le texte du cartulaire et non celui de l'original que l'on trouvera ci-dessous reconstitué. La leçon Vernolau est une cacographie fantaisiste pour Verno palatio. — On rapprochera de ce diplôme une charte intitulée au nom d'Alcuin par laquelle celui-ci, agissant en qualité de recteur de Saint-Martin, fondait et dotait sur l'ordre de Charlemagne l'hôpital de Pont-sur-Seine (Bourassé, ouvr. cité, p. 10, n° iv). Dans son état actuel, l'acte est au moins suspect.


Texte établi d'après B et C avec l'indication des variantes de a.

In nomine sancte et individuȩ Trinitatis. Gratia Dei Carolus rex. Cum enim fidelium regni nostri petitionibus necnon etiam ecclesiarum Dei utilitatibus piis affectibus favemus, multipliciter id quoque [a] Deo nobis remunerari confidimus. Igitur noverit omnium sancte Dei Ecclesiȩ fidelium nostrorumque, tam presentium quam futurorum, industria quia venerabilis ac dilectus nobis abba monasterii Turonensis, nomine Ingilwinus, ad nostram accessit serenitatem petiitque ut hospitale sancti Martini apud XII Pontes supra Sequanam, predecessorum nostrorum temporibus statutum, juxta suum assensum ad Cormaricum monasterium ipsius sancti Martini potestatis nostrȩ auctoritatis prȩcepto perhenniter confirmaremus famulandum, quo monachi ipsius coenobii et ipsum in pristino statu restituant et pauperes inibi, juxta priorem prȩfinitum numerum, semper in omnibus victualibus et cȩteris studiis fulcirent atque, quod prȩcipuȩ eis necessarium instat, ob paganorum insecutionem inibi perfugium suȩ salutis habere possent. Cujus petitionem ratam et salutiferam cognoscentes, hoc nostrȩ auctoritatis prȩceptum memorato Cormaricensi monasterio sive Audachro, qui eidem loco merito sanctitatis preesse dinoscitur, seu etiam sanctis fratribus inibi Dei obsequiis famulantibus fieri darique jussimus, per quod prȩcipimus atque firmamus ut prȩfatum hospitale eis jure perpetuo sub pristino statu vel ordine, nemine inquietante, famuletur, eo scilicet pacto ut secundum priorem consuetudinem viginti pauperes inibi quotidie habeantur in victualibus et necessariis ceteris, sicut constitutum recolitur, Domino adjuvante, plenissime fulti. Ut autem hȩc nostrȩ auctoritatis roboratio majorem in Dei nomine per futura tempora obtineat stabilitatis vigorem, manu propria subter firmavimus anulique nostri impressione signari jussimus.

Hildeboldus indignus diaconus ad vicem Ludovici recognovit.

Data XIII kal. julii, indictione XIII, anno XXV regnante Carolo gloriosissimo rege. Actum Vernolau. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook