866, 21 février. — Quierzy.
Charles le Chauve, renouvelant à la prière de Pierre, abbé du monastère de Bañolas, sis dans le «pagus» de Besalú et dédié à saint Étienne (San Esteban de Bañolas), un précepte délivré jadis par lui-même en faveur de l'abbé Élie, prédécesseur de l'abbé Pierre, place sous la protection de l'immunité, comme l'avait fait Louis le Pieux, le monastère susdit avec les «cellae» qui en dépendent, la «cella» de Saint-Pierre à Mieras et Sainte-Marie à «Sistarianus», et étend le bénéfice de l'immunité à la «cella» de Saint-Fructueux et de Saint-Jean, située dans le «pagus» de Perelada, qu'il donne avec une autre «cella» au monastère de Bañolas. Il confirme en outre par avance les acquisitions opérées tant par appropriation (aprisio) que par défrichement, ratifie les échanges que pourront faire l'abbé Pierre et ses successeurs et accorde aux moines la liberté des élections abbatiales.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 108, fol. 253v°, «ex archivo monasterii Balneolensis», d'après une copie ancienne de A.
a. Marca, Marca hispanica, col. 789, n° xxvii, «ex chartulario monasterii Balneolensis», d'après B, avec des amendements.
b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 599, n° cxcvii, d'après a.
c. Ramon d'Abadal i de Vinyals, Catalunya carolingia, t. II, 1re partie (1926-1950), p. 55. L'éditeur complète la lacune de la page 140, l. 16 : «cum cella quae vocatur [Pineta]».
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1734.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 273.
Indiqué : F. Lot, Une année du règne de Charles le Chauve. Année 866, dans Le Moyen Âge, t. XV (1902), p. 398 et n. 2.
Le diplôme de Louis le Pieux auquel se réfère Charles le Chauve a été délivré, à la prière du comte Rampon, le 11 septembre 822 (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 759 (734); publié d'après deux sources différentes par Baluze, Capitularia, t. II, col. 1424, n° xli, et dans l'España sagrada, t. XLIII, p. 367). Sa teneur n'a pas influencé celle du présent diplôme. Seuls les préambules sont comparables. Quant au premier diplôme de Charles le Chauve, il n'a pas été conservé (voir n° 286).
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si erga loca divinis cultibus mancipata Deoque in eisdem famulantibus beneficia opportuna largimur, praemium remunerationis ȩternȩ ob id nobis rependi non diffidimus, quin etiam ad diuturnam felicemque regni nostri id ipsum stabilitatem pertinere nullatenus dubitamus. Itaque notum sit omnibus sanctae Dei Ecclesiae fidelibus et nostris, praesentibus atque futuris, quia venerabilis vir Petrus, abbas monasterii quod dicitur Balneolas, quod est situm in pago Bisuldunensi, constructum scilicet in honore sancti Stephani protomartyris Christi, adiens serenitatis nostrae fastigia obtulit auctoritatis nostrae praeceptum dudum a nobis antecessori ejus Heliȩ venerabili abbati factum, in quo continebatur qualiter idem monasterium cum monachis inibi Deo famulantibus omnibusque ei pertinentibus sub immunitatis nostrae munimine pleniter susceperimus, sicut quondam divae recordationis genitor noster Ludovicus, serenissimus imperator, illud sui praecepti auctoritate sub sua immunitate suscepisse dinoscitur, petiitque idem Petrus venerabilis abba ut memoratam auctoritatem renovaremus ac monachos sibi commissos praedictumque monasterium et cellas sibi pertinentes, id est in loco qui dicitur Milliariis cellam sancti Petri cum omni sua integritate, et in loco qui dicitur Sistarianus domum sanctae Mariae cum omnibus sibi pertinentibus et cunctis aliis rebus sub immunitatis nostrae munimine reciperemus. Insuper postulavit ut pro animȩ nostrae absolutione quandam cellam in pago Petrelatensi sitam quae vocatur Sanctus Fructuosus et Sanctus Johannes cum cella quae vocatur... supradicto loco largiremur et sicut alias supradictas res sub nostrae immunitatis defensione reciperemus. Cujus saluberrimis precibus libenter faventes, idem monasterium cum monachis et cunctis sibi pertinentibus rebus, res quoque quas eidem loco pro animae nostrae remedio largiti sumus, sub immunitatis nostrae tuitione suscepimus. Praecipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus vel quislibet ex judiciaria potestate in praedictum monasterium vel cellulas aut alia loca sibi pertinentia atque subjecta seu ac reliquas posessiones ejus ad causas judiciario more audiendas, vel freda seu mansiones aut parafredas sive paratas exigendas, vel fidejussores tollendos aut homines ipsius monasterii distringendos, seu aliquas redibitiones aut functiones aut inlicitas occasiones requirendas, ullo unquam tempore ingredi audeat nec ea quae supra memorata sunt exigere praesumat, sed cum omnibus locis vel cellis saepe memorato monasterio subjectis, seu agris [ac] reliquis possessionibus, in quibuscunque consistant locis, quas moderno tempore tam ex aprisione quam ex heremo habuit tractas vel deinceps excolere potuerint, vel cum aliis quibuscunque praesentibus quibus praesenti tempore isdem abba juste rationabiliterque dominari videtur, simul etiam cum his quae divina pietas per suos quosque fideles ipsi sacratissimo loco augere voluerit, liceat memorato abbati suisque successoribus in eodem coenobio degentibus quiete vivere et easdem res sine cujuspiam contradictione aut minoratione tenere et possidere et pro nobis, conjuge proleque nostra ac stabilitate regni nostri Domini misericordiam libenter exorare; et quandocunque divina pietas dictum abbatem ab hac luce susceperit, quandiu ipsi monachi inter se tales eligere potuerint qui ipsam congregationem secundum regulam sancti Benedicti regere valeant, per nostrum consensum ac jussionem licentiam habeant ex semetipsis eligendi abbates. Praecipimus etiam ut commutationes quas cum quibuscunque bonis hominibus de rebus saepe dicti monasterii fecisse dinoscitur aut deinceps facere ipse ac successores sui voluerint, ubicunque juste et rationabiliter factae sunt vel fuerint, quiete per hanc nostram auctoritatem possideant neque ullam inlicitam contrarietatem aut injustam inquietudinem de eis ullo unquam tempore patiantur, quin jure eas firmissimo teneant atque possideant. Et ut haec auctoritas nostra praesentibus futurisque temporibus inconvulsa permaneat, manu propria subter eam firmavimus et de anulo nostro sigillare jussimus.
Data VIIII kal. martii, indictione XIIII, anno XXVI regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum Carisiaco palatio. In Dei nomine feliciter. Amen.