843, 13 novembre. — Au camp devant Rennes.
Charles le Chauve donne en toute propriété à son fidèle Aton la «villa» d'Airan sise dans le comté de Bessin et le «pagellus» appelé «Otlinga Saxonia», tenue [en bénéfice] au temps de Charlemagne par le comte Gundacher; dans le même comté, les biens jadis possédés par Gundacher dans la «villa» de Bérigny; enfin tout ce que tient une femme nommée Goda dans la «villa» de Fontenay.
A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 440 mm. à gauche, 420 mm. à droite; largeur, 630 mm. en haut, 623 mm. en bas. Archives nationales, K 10, n° 52 (ancien fonds de Saint-Maur-des-Fossés).
B. Copie de l'année 1606, par Peiresc (Antiquitez françoises, t. XXIII, 1), Bibliothèque de Carpentras, ms. 1791, fol. 425, d'après une copie du chanoine Jacques Dubois prise le 31 mars 1606 dans les archives de Saint-Maur-des-Fossés, avec dessin du sceau.
C. Copie du xiie s., par André Du Chesne, Bibliothèque Nationale, Collection Baluze, vol. 41, fol. 176v°, sous le titre: «Praeceptum Caroli regis de dono facto Attoni, fideli regis, quarumdam rerum de dominio regis, sitarum in comitatu Bayocensi in pagello qui dicitur Otlingua Saxonica, id est villae nostrae Herdrae cum omnibus suis integritatibus», d'après un cartulaire de Saint-Maur-des-Fossés, avec référence à A et mention du sceau.
D. Copie de l'année 1721, pour Jean Bouhier, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709 (anc. Bouhier 26), p. 121, pièce n° 97, avec dessin du sceau.
E. Copie de la fin du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11897 (Anecdota, t. XII), fol. 83, d'après a.
a. Baluze, Capitularia regum Francorum, édition de 1677, t. II, col. 1440, n° lv, d'après le même cartulaire que C.
b. Lecointe, Annales ecclesiastici Francorum, t. VIII, p. 697, d'après a.
c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 446, n° xxiv, d'après a.
d. Tardif, Cartons des rois, p. 96, n° 144, d'après A.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, III, pl. viii.
Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 102.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 210.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1546.
Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 87, n. 3.
Indiqué : Jusselin, Liste chronologique..., dans le Moyen Age, t. XXXIX (1929), p. 220, avec fac-similé des notes.
Il faut rapprocher de ce diplôme celui du 1er mai 846 (n° 84), par lequel Charles ratifie la vente faite par Aton à l'abbaye des Fossés des biens qu'il tenait de la libéralité royale.
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Regalis celsitudinis moris est fideles suos donis multiplicibus et ingentibus honoribus honorare atque sublimare. Proinde morem parentum regum videlicet [2] predecessorum nostrorum sequentes, libuit celsitudini nostrae quendam fidelem nostrum, Attonem nomine, de quibusdam rebus nostrae proprietatis honorare atque in ejus juris potestatem liberalitatis nostrae gratiam conferre. Idcirco noverit experientia atque industria omnium [3] fidelium nostrorum, tam presentium quam et futurorum, quia concedimus eidem fideli nostro Attoni ad proprium quasdam res juris nostri, sitas in comitatu Baiocasinse in pagello qui dicitur Otlinga Saxonia, id est villam nomine Heidram cum omnibus suis integritatibus [4] et mancipiis utriusque sexus, quam Gundacher comes avo nostro Karolo imperatore per suam epistolam confirmavit habere, et in altero loco in predicto comitatu Baiocasino, in villa nuncupante Berinneio, quantumcumque supra taxatus Gondacher comes ibidem visus fuit habere cum mancipiis ibidem [5] commanentibus vel pertinentibus, necnon et in villa Funtanedo quantumcumque Goda femina inibi habere dinoscitur et nostra videtur esse possessio, tam in mancipiis quam etiam et in aliis rebus. Supradictas res cum omni integritate vel eorum appendiciis memorato predictoque [6] fideli nostro Attoni ad proprium per hanc nostrae auctoritatis conscriptionem concedimus et de nostro jure in jus ac potestatem illius sollemni donatione tranferimus, ita videlicet ut quicquid ab hodierna die et tempore exinde pro sua utilitate atque commoditate jure proprietario [7] facere decreverit, liberam et firmissimam in omnibus habeat potestatem faciendi, tam donandi quam vendendi vel etiam heredibus suis relinquendi. Et ut haec nostrae largitionis atque donationis auctoritas perpetuam obtineat firmitatem, [8] manu propria subter eam firmavimus et de anulo nostro sigillari jussimus.
[9] Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis. (Chrismon) Deormarus notarius ad vicem Hludowici recognovi et s. (Signum recognitionis cum notis inclusis: De-or-ma-rus notarius advicem [] Ludo-[vi]-ci recognovi et subscripsi). (Locus sigilli). (Sub sigillo: Vivianus ca-am-me-ra-rius impetravit).
[10] Data idus novimbres, indictione VI, anno IIII regnante Karolo glorioso rege. Actum in tentoriis prope Redonis civitate. In Dei nomine feliciter. AMHN. (Nota) Amen.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.