867, 5 septembre. — Vaux-sur-Somme.
Charles le Chauve donne aux moines de Saint-Germain-des-Prés la «villa» de Voulpaix, en Laonnois, comprenant soixante-dix manses, avec toutes ses dépendances, y compris trois chapelles, mais à l'exception de douze femmes qui demeureront serves du fisc.
A. Original perdu.
B. Copie de la fin du xiie s., dans le Cartulaire ††† de Saint-Germain-des-Prés, Archives nationales, LL 1024, fol. 21, sous la rubrique: «Karoli regis».
C. Copie du xiiie s., dans un fragment de cartulaire à la suite du Cartulaire de l'abbé Guillaume, Archives nationales, LL 1026, 2e partie, fol. 2 v°, sous la même rubrique qu'en B, d'après B ou la même source.
D. Copie de la fin du xiiie s., dans le Petit registre de Saint-Germain-des-Prés, Archives nationales, LL 1029, fol. 3 v°, «VII capitulum», sous la même rubrique qu'en B, d'après B ou la même source.
E. Copie du xviiie s., soi-disant collationnée à l'original, par Lelong, conseiller maître à la Chambre des Comptes, Archives nationales, K 181, n° 102, d'après un cartulaire.
a. Bouillart, Histoire de l'abbaye royale de Saint-Germain des Prez, preuves, p. xviii, n° xxi, d'après B.
b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 603, n° ccii, d'après a.
c. R. Poupardin, Recueil des chartes de l'abbaye de Saint-Germain-des-Prés, t. I, p. 57, n° xxxv, d'après B.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 277.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1741.
In nomine sanctȩ et individuȩ Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicquid locis divino cultui mancipatis largiendo conferimus, profuturum nobis ad presentis vite curricula felicius transigenda et ad future beatitudinis premia facilius obtinenda non dubitamus. Comperiat igitur omnium fidelium sanctȩ Dei Ȩcclesiȩ nostrorumque, presentium ac futurorum, industria quia, Dei et sancti Germani egregii confessoris atque pontificis amore accensi, pro nostrorum absolutione peccaminum, quasdam res fisci nostri, id est villam Bospatium, in pago Laudunensi sitam, habentem mansos septuaginta, cum omnibus villulis sibi pertinentibus cunctisque suis appendiciis, preter duodecim feminas quas in nostro retinemus servitio, usibus ac stipendiis monachorum in cenobio ejusdem sancti Germani Deo militantium, ad sui refugium et supplementum perpetim habendas deputamus, largimur et confirmamus. Unde hoc altitudinis nostrȩ preceptum fieri eidemque sancto loco dari jussimus, per quod predictas fisci nostri res, cum capellis tribus, quas canonico jure volumus manere liberas, domibus, edificiis, curtiferis, viridariis, vineis, terris, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, farinariis, mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus vel ad easdem res juste pertinentibus, preter predictas duodecim feminas, omnique integritate eidem sancto loco ad usus et stipendia monachorum in eodem monasterio degentium jure firmissimo habendas largimur largientesque confirmamus, ita ut nulli rectorum ejusdem monasterii liceat ex eisdem rebus quicquam auferre aut minuere aut in alios preter quos constituimus usus retorquere, sed ipsi monachi ad sui utilitatem et necessitatem eas juxta canonicam institutionem ordinent et disponant, et pro nobis, conjuge ac prole totiusque regni statu Dei misericordiam continuis precibus exorent. Ut autem hȩc nostrȩ largitionis auctoritas firmiorem obtineat vigorem, manu propria subter eam firmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus.
Signum Karoli gloriosissimi regis.
Data non. septembris, indictione XV, anno XXVIII regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum in villa sancti Vedasti que dicitur Vallis. In Dei nomine feliciter. Amen.