872, 13 avril. — Saint-Denis.
Charles le Chauve, à la prière de son «ministerialis» Josselin (Gozlinus), abbé de Saint-Amand, donne aux moines, à charge de célébrer chaque année le 9 janvier l'anniversaire de son parent l'abbé Louis, des biens que Josselin avait distraits de l'«abbatia» pour en constituer un bénéfice au profit de son clerc le diacre Goufier (Vulfarius), préposé à la direction du monastère et qui en gardera la jouissance sa vie durant, lesquels biens sont sis en Pévèle, dans la «villa» dite «Ratbodirodo» (le manse seigneurial et 16 manses serviles), en Hainaut, à «Calviniaca» (le manse seigneurial et 13 autres manses) et au Casteau (un manse tenu par le diacre Herland), enfin en Artois, à Brebières (un moulin).
A. Original perdu.
B. Copie du xiiie s., dans un cartulaire de Saint-Amand, Archives du Nord, 12 H 1, fol. 83, sous la rubrique: «Privilegium Karoli regis Franchorum».
C. Copie du 16 juillet 1773, par Dom Queinsert, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 2, fol. 115, d'après un autre cartulaire de Saint-Amand, aujourd'hui perdu, compilé un 1117 par le moine Gautier.
D. Copie de l'année 1873, dans une transcription diplomatique du cartulaire mentionné sous la lettre B, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 1219, p. 146, d'après B.
a. Dom Martène, Amplissima collectio, t. I, col. 195, «ex chartario Elnonensi» (année 871).
b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 634, n° ccxxxix (année 871), d'après a.
c. Duvivier, Recherches sur le Hainaut ancien, p. 316 (année 871), d'après a et b.
Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 137.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 293 (année 871).
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1773 (année 871).
Ici encore, il y a discordance entre les années de règne qui répondent à 872 et l'indiction qui convient à 871.
Texte établi d'après B et C.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Quicquid pro Dei amore sanctorumque reverentia agimus, profuturum nobis ad presentis vite curricula felicius transigenda et ad future beatitudinis premia facilius obtinenda non dubitamus. Comperiat igitur omnium fidelium sancte Dei Ecclesie nostrorumque, presentium ac futurorum, sollertia quia karissimus nobis Gozlinus, venerabilis abba et ministerialis noster, ad nostram accedens clementiam postulavit ut quasdam res sue abbatie, sancti scilicet Amandi egregii confessoris, quas suus clericus nomine Vulfarius atque diaconus, prefati monasterii prelatus, ejus largitione jure beneficiario possidebat in comitatu Pabulo in villa que dicitur Ratbedirodo, mansum indominicatum cum sibi pertinentibus mansis servilibus XVIcim, cum terris, silvis, mancipiis suisque omnibus appendicibus, et in pago Hainau, in villa que dicitur Calviniaca, mansum dominicatum cum aliis mansis VIII, et in eodem pago, in Castello, mansum quem tenet Herlandus clericus, et in pago Atrebatensi, in villa Berbiarias, farinarium unum cum terris, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus vel ad easdem res juste et legaliter pertinentibus cunctisque suis appendicibus, monachis in prescripto monasterio Deo militantibus perpetim habendas et ecclesiastico jure possidendas largiremur et largiendo nostre auctoritatis precepto confirmaremus. Cujus salutiferis animeque nostre proficuis postulationibus ob Dei sanctique Amandi egregii confessoris amorem et honorem assensum prebentes, hoc altitudinis nostre preceptum fieri illisque dari jussimus, per quod prefatas res cum domibus, edificiis, curtiferis, viridariis, hortis, terris, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, farinariis, mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus vel ad easdem res juste et legaliter pertinentibus cunctisque suis appendicibus, eisdem monachis perpetim pleniterque habendas largimur largientesque confirmamus, eo pacto ut annuatim V° idus januarias anniversarium carissimi nobis propinqui nostri Ludowici reverendi abbatis unanimiter devote celebrent et de eisdem rebus precipuam cibi potusque refectionem accipiant, prefatus autem Vultfarius diaconus ipsas res jure beneficiario possideat quamdiu vixerit, post decessum vero illius ad opus fratrum in servitium revertantur. Ut autem hec nostre largitionis seu confirmationis auctoritas inviolabilem omni tempore obtineat firmitatem, manu propria subter eam firmavimus anulique nostri impressione assignari jussimus.
Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis.
Gammo notarius ad vicem Gozlini recognovit.
Data I idus aprilis, indictione IIII, anno XXXII regnante Karolo gloriosissimo rege et in successione Hlutharii regis anno III. Actum monasterio sancti Dionisii. In Dei nomine feliciter. Amen.