872, 16 avril. — Saint-Denis.
Charles le Chauve donne à l'église cathédrale Saint-Maurice d'Angers la «villa» de Juigné[-Béné] dans le «pagus Bagannensis», laquelle sera soumise à l'administration de l'évêque Doon et de ses successeurs et jouira de l'immunité comme les autres biens de la dite église.
A. Original perdu.
B. Copie du xviiie s., par Dom Housseau, Bibliothèque nationale, Collection de Touraine, vol. 1, fol. 122, n° 97, sous le titre: «Exemplar praecepti Karoli regis de concessione villae Goviniaci in pago Bagaunensi (Corrigez Bagannensi) sub Dodone episcopo», d'après «l'original qui est aux archives de l'église d'Angers dans le registre cotté AB des privilèges, 13e fenestre, feuillet cotté 11».
C. Copie du xviiie s., par Dom Housseau, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 2, fol. 121, d'après A avec la même référence qu'en B.
D. Copie du xviie s., par André du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 39, fol. 36, sous le même titre qu'en B (Caroli au lieu de Karoli), probablement d'après A.
E. Copie du xive s., dans une transcription d'un vidimus de Charles V donné à Vincennes en août 1370, Archives nationales, JJ 100, fol. 186, n° vicxxvii, d'après une copie notariée de l'original.
F. Copie du xve s., dans une transcription d'un vidimus de Louis XI, donné à Tours en octobre 1461, vidimant les lettres de Charles V mentionnées en E, Archives nationales JJ 198, fol. 90, n° iiiixxxv.
G. Copie du xve s., dans une autre transcription du même vidimus de Louis XI enregistré au Parlement le 14 décembre 1461, Archives nationales, x1A 8605, fol. ccxxviii v°.
H. Copie du xve s., dans une transcription d'un vidimus de Louis XII, donné à Paris en juillet 1498, vidimant des lettres de Charles VI de juillet 1382, et enregistré au Parlement le 6 août 1498, Archives nationales x1A 8610 fol. xix.
I. Copie du 3 mars 1506, par les notaires Ambroise Goucard et Olivier Fradin, Bibliothèque du chanoine Urseau, à Angers, d'après une copie authentique du vidimus de Louis XII mentionné en H.
J. Copie du xviiie s., par Grandet, ms. de la bibliothèque du chanoine Urseau, à Angers, p. 41, sous le titre: «Exemplar praecepti Caroli regis de concessione villae Goviniaci in pago Bagaunensi», peut-être d'après le Cartulaire noir de l'église d'Angers.
K. Copie du xviie ou xviiie s., Bibliothèque du chanoine Urseau, à Angers, sous le titre: «Praeceptum Caroli regis de concessione villae Goviniaci in pago Bagaunensi sub Dodone episcopo», peut-être d'après le Cartulaire noir.
L. Copie de l'année 1721, dans Cartulare continens praecepta antiqua regum...descriptum a Joanne Bouhier, senatore Divionensi, t. I, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709, p. 146, n° 136, sous le même titre qu'en K.
M. Copie du xviie s., par le P. Sirmond, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 139, p. 231, sous le même titre qu'en D.
N. Copie de la fin du xvie s., Bibliothèque de Carpentras, ms. 1791 (Peiresc xxxiii, 1), fol. 455 v°, sous le même titre qu'en D et M, d'après la même source que M.
O. Copie du xviiie s., faite pour Gaignières, Bibliothèque nationale, ms. fr. 22450, fol. 28 v°, d'après H.
a. Sainte-Marthe, Gallia christiana, t. II, p. 119, «e cathedralis tabulario».
b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 638, n° ccxliii, d'après a.
c. Tresvaux, Histoire de l'église et du diocèse d'Angers, t. I, p. 428, d'après a.
d. Urseau, Cartulaire noir de la cathédrale d'Angers, p. 25, n° x, d'après B D J M.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 295.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1778.
Texte établi d'après les copies B à N.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si servorum Dei petitionibus quas pro ecclesiarum sibi commissarum subditarumque rerum utilitatibus ac necessitatibus nostris auribus intimaverint favemus easque ad optatum effectum corroborare studemus, regiam in hoc imitamur praedecessorum nostrorum consuetudinem et id nobis omnino profuturum esse non dubitamus. Quapropter notum sit omnibus fidelibus sanctae Dei Ecclesiae et nostris, tam praesentibus quam et futuris, quia pro peccatorum nostrorum absolutione complacuit clementiae nostrae sublimitati sanctae sedi Andecavis civitatis, in honore gloriosi martyris Christi Mauricii et sociorum ejus fundatae, cui etiam, auctore Deo, honorandus vir Dodo pontifex praeesse videtur, quandam villam praedii nostri in pago Bagaunensi sitam, nomine Goviniacum, cum omnibus ad se pertinentibus rebus, conferendo delegare et contradendo conferre. Unde siquidem praecellentiae nostrae praeceptum hoc cessionis et traditionis fieri jussimus, per quod, sicut dictum est, memoratam villam cum omni integritate, cum familia utriusque sexus et aliarum rerum omnium plenitudine, ea integritate qua plenius quondam temporibus gloriosae memoriae domni et genitoris nostri Hludowici augusti fuisse probatur, praemissae sanctae matri ecclesiae Andecavis urbis delegando conferimus et subjiciendo adjungimus, videlicet cum exitibus et regressibus, cum silvis, terris et pratis, aquis aquarumve decursibus, molendinis, cultis et incultis, et cum quaesitis et acquirendis omnibus, ipsi plerumque supradictae sanctae matri ecclesiae cedimus, tradimus et de nostro jure in ipsius jus et potestatem ea plenitudine, sicut superius insertum est, jure ecclesiastico donando redigimus, videlicet ut, sicut aliae res et facultates eidem sanctae matri suprataxatae ecclesiae, ita eadem villa cum omnibus suis appendiciis juri et dominationi ejusdem subjuncta et adjuncta consistat et ordinationi atque administrationi praenominati reverendi praesulis Dodonis et successorum ejus perpetua et aeterna lege subjaceat, nullique liceat christianam professionem censentium ex eadem saepe dicta villa aut aliquid ex sibi pertinentibus, absque voluntate et consensu praefatae urbis episcoporum, in quoslibet usus proprios retorquere aut cuilibet alii habendum quolibet modo conferre, quod denique facere Dei omnipotentis est voluntati resistere qui potius poenitentia et fidelium oblationibus de beneficiis a se largitis est omnino placandus. Praeterea praecipiendo constituimus ut memorata eadem villa cum omni integritatis plenitudine deinceps per aeterna tempora sub tali immunitatis mundeburdo consistat sicut aliae res saepe dictae matris ecclesiae temporibus avi et genitoris nostri extitisse probantur. Ut autem haec altitudinis nostrae pro delictorum nostrorum relaxatione manifesta collatio nostris et futuris temporibus inviolabilem obtineat firmitatem, manu nostra eandem subter firmavimus et bulla nostra insigniri jussimus.
Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.
(Chrismon) Gammo notarius ad vicem Gosleni recognovit. (Locus sigilli).
Data XVI kal. maii, indictione V, anno XXXII regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum monasterio sancti Dionysii. In Dei nomine feliciter. Amen.