874, 12 février. — Saint-Quentin.

Charles le Chauve, renouvelant, à la prière de l'abbé Hilduin, son bibliothécaire, un précepte qu'il avait fait délivrer au monastère de Sithiu (alias Saint-Bertin) au temps de son oncle l'abbé Hugues, conjure ses successeurs de ne rien distraire du patrimoine de cet établissement qu'il place sous la protection de l'immunité. Il concède en outre au monastère un marché le vendredi à charge d'en affecter les revenus aux frais du luminaire et d'un repas annuel à servir aux moines par le chapelain (custos ecclesiae).

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no370.

A. Original perdu.

B. Copie du xviiie s., par Dom Dewitte, dans le Grand cartulaire de Saint-Bertin, Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 803, t. I, p. 66, n° 48, «ex originali in theca Sauvegarde n° 1 et ex cartulario Folquini et ms. 721, p. 42», d'après A, le manuscrit perdu des Gesta abbatum Sithiensium ou Cartulaire de Folquin, dit le Vetus Folquinus, et la copie des Gesta mentionnée sous la lettre E.

C. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, t. II, fol. 123, avec une note de la main de Dom Dewitte: «conforme à l'original dans la boîte Sauvegardes n° 1 et au monogramme ci figuré et le sceau est figuré sur le cartulaire de Folquin, page 215, parce qu'il est rompu par vétusté à l'original. D. Ch. Dewitte», d'après les mêmes sources que la copie B.

D. Copie du xviiie s., par Dom Grenier, Collection de Picardie, t. 29, fol. 63, avec cette note écrite par le même: «Chartrier de l'abbaïe de Saint-Bertin, layette Saint-Omer RR, n° 74. La pièce est un peu maltraitée dans quelques endroits que j'ai rétabli (sic) par le moyen du cartulaire», d'après A et un des manuscrits du Cartulaire de Folquin.

E. Copie du xiie s., dans une transcription des Gesta abbatum Sithiensis coenobii ou Cartulaire de Folquin, livre II, n° 51, Bibliothèque de Boulogne, ms. 146, fol. 42, d'après le Vetus Folquinus (?).

F. Copie du xvie s., dans une transcription du même ouvrage par Dom Allart Tassart, Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 750, fol. 73 v°, n° 82, avec la mention marginale: «Vidi et palpavi litteras originales... 1512», d'après une autre source que E.

G. Copie de l'année 1693, dans une transcription du même ouvrage par Dom Bertin Portebois, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 275, p. 112.

H. Copie du xviiie s., dans une transcription du même ouvrage par Dom Dewitte, Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 815, p. 228, d'après le manuscrit perdu des Gesta dit le Vetus Folquinus.

I. Copie de l'année 1835, par E. Miller, dans une transcription diplomatique du ms. 146 de la Bibliothèque de Boulogne, cité sous la lettre E, Bibliothèque nationale, ms. lat. 9928, fol. 42, d'après E.

J. Copie du xvie s., Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 753, fol. 154.

K. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 2, fol. 125, mise au net de D, d'après D.

L. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, t. 233, fol. 51, autre mise au net de D, d'après D.

a. Guérard, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Bertin, p. 119, n° li, d'après E.

b. Gysseling et Koch, Diplomata belgica ante annum millesimum centesimum scripta (1950), p. 73, n° 41.

Indiqué : Haigneré, Les chartes de Saint-Bertin, p. 16, n° 49.

Le premier diplôme de Charles le Chauve que renouvelle celui-ci est perdu (voir Textes complémentaires, n° 48 bis). Les passages en petit texte reproduisent les termes du diplôme de Louis le Pieux en date du 13 août 835 (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 946 (915); publié dans le Recueil des historiens de la France, t. VI, p. 602, n° cciii et par Guérard, ouvr. cité, p. 82). — Dans la formule de date, le chiffre de l'indiction retarde d'une année. Il faudrait 7 au lieu de 6. Il en est de même de l'année du règne en Lorraine (5 au lieu de 4). Les données de l'itinéraire exigent la date de 874 (Voir les nos 369, 371 et 372).

Texte établi d'après C D I (I tenant lieu de E) et G. Sauf indication contraire, l'orthographe est celle de C.

In nomine sanctae et individuȩ Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si preces fidelium nostrorum devote nobis famulantium ad optatum effectum solitȩ benignitatis liberalitate pervenire concedimus, regum et avitum nostrorum procul dubio morem exercemus. Quapropter noverit omnium fidelium sanctae Dei Ecclesiae nostrorumque, tam presentium quam et futurorum, industria quia venerabilis abbas Hilduinus, fidelissimus noster atque ministerialis noster librarius, abbas scilicet monasterii Sithiu siti in pago Terwanense, constructi in honore sancti Petri apostolorum principis, in quo corpora sanctorum confessorum Audomari atque Bertini tumulata noscuntur, nostrȩ innotuit majestati qualiter jam dudum tempore predecessoris sui venerabilis Hugonis abbatis avunculi nostri eidem monasterio nostram fecissemus auctoritatem, per quam illud cum omnibus ad se pertinentibus sub nostra constitueramus defensione et mundeburdo atque immunitatis tuitione necnon omnes cellas et villas seu ceteras possessiones quȩ in quibuslibet pagis et territoriis infra dicionem regni nostri consistunt, ut nec nos neque successores nostri divideret aut in alios usus converteret utque familia ejusdem monasterii nullis quibuslibet hominibus foderum daret regali auctoritate decreveramus, petens ut eandem nostram auctoritatem suo quoque nomine renovari juberemus. Nos itaque ob amorem divinum et reverentiam eorumdem sanctorum, auctoritatem nostram circa eundem locum renovari censuimus et ea quȩ illic decreta fuerant presenti etiam auctoritate roborare. Proinde hos nostros regales apices fieri jussimus, per quos successores nostros admonemus ut sicut predicto monasterio concessimus, ita illi ratum et stabile permanere permittant, ut nullam divisionem in monasterio aut cellis vel villis seu ceteris possessionibus faciant aut facere permittant aut in alios usus retorqueant. Sed et hoc per hos regales apices sancimus atque decernimus ut nullus judex publicus aut quislibet ex judiciaria potestate in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas possessiones memorati monasterii quas moderno tempore juste et legaliter possidet vel quȩ deinceps in jus ac dominationem ipsius sancti loci voluerit divina pietas augeri, ad causas judiciario more audiendas vel freda aut bannos exigendos, aut mansiones vel paratas faciendas, aut foderum exigendum aut fideijussores tollendos, aut homines ipsius monasterii tam ingenuos quam et servos distringendos, nec ullas redibitiones aut illicitas occasiones requirendas, ullo umquam tempore ingredi audeat vel ea quȩ supra memorata sunt penitus exactare presumat, sed liceat memorato abbati suisque successoribus res predicti monasterii vel sicut in precepto quod avunculo nostro Hugoni concessimus continetur cum omnibus fredis et bannis sibi concessis sub immunitatis nostre defensione quieto ordine possidere. Mercatum quoque omni tempore in die veneris prenominato sancto loco concessimus, ut quicquid ex ipso mercato sive districto atque banno adquiri potest ad luminaria ipsorum sanctorum Audomari atque Bertini perveniat et semel in anno custos ecclesiȩ fratribus ipsius sancti loci refectionem exinde tribuat, quatenus ipsos servos Dei qui ibidem Deo famulantur pro nobis ac regina et prole nostra vel etiam pro stabilitate totius regni nostri a Deo nobis concessi atque conservandi jugiter Dei misericordiam exorare delectet. Et ut haec auctoritas nostris futurisque temporibus, Domino protegente, valeat inconvulsa manere, manu propria subter eam firmavimus anulique nostri impressione assignari jussimus.

Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.

Gammo notarius ad vicem Gozleni recognovit et s. (Signum recognitionis et locus sigilli).

Data II idus februarii, indictione VI, anno XXXIIII regnante Karolo gloriosissimo rege et in successione Hlotharii regis anno IIII. Actum Sancto Quintino. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook