875, 29 septembre. — Pavie.

Charles le Chauve, conformément à la suggestion de Jean, évêque d'Arezzo, donne à l'église de cette ville, où repose le corps de saint Donat, pour l'entretien de son luminaire et la subsistance de son clergé, le petit monastère abandonné de Saint-Ange avec ses dépendances, entre autres «Colonaria» et tout ce que le vassal impérial Béroul (Berulfus) avait tenu en bénéfice. Il lui donne en outre le fisc de «Aialta» avec «Turris» et toutes les autres dépendances du même fisc dans le comté d'Arezzo, notamment dans les localités dites «Spungiano, Materno» et «Currecio».

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no383.

A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 660 mm.; largeur, 410 mm. Archives capitulaires d'Arezzo, n° 20 bis.

a. Muratori, Antiquitates italicae, t. I, p. 581, d'après A.

b. Pasqui, Documenti per la storia della città di Arezzo nel medio evo. Codice diplomatico, t. I (Documenti di storia italiana pubblicati a cura della regia deputazione toscana sugli studi di storia patria, t. XI), p. 63, n° 44 (29 septembre 876), d'après A.

Indiqué : Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 648, n° ccliv.

Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 142.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 299.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1787.

Le 29 septembre de la 36e année du règne de Charles le Chauve répond au 29 septembre 875, mais le chiffre de l'indiction n'est exact que si le style indictionnel employé est celui de septembre. Il faudrait forcer d'une unité l'année de la succession de Lothaire II. On remarquera avec intérêt dans la formule de date la mention de la succession de Louis II, mort le 12 août 875, que Charles le Chauve venait recueillir en Italie. Les dispositions mêmes de l'acte où le souverain parle de son fisc, fiscum nostrum, montrent assez qu'il se posait dès lors comme le successeur de son neveu.

Paul Kehr a publié en appendice aux actes de Charles le Gros (Karoli III diplomata, p. 332, Anhang, n° 2), un document écrit en minuscule caroline du 9e ou du 10e siècle sur une feuille de parchemin conservée aux Archives capitulaires d'Arezzo (n° 20). C'est un texte dépourvu de tout protocole que, diplomatiquement parlant, on ne saurait attribuer à Charles le Chauve plutôt qu'à Charles le Gros. Par contre, au point de vue historique, il semblerait plus normal de mettre à l'actif du premier les dispositions qu'il comporte, donation à l'église d'Arezzo des deux curtes d'Aialta et de Turris, reçues du comte Adalbertus par voie d'échange. C'est ce qu'a fait Pasqui (ouvr. cité sous la lettre b, p. 60, n° 42). Paul Kehr voit d'ailleurs dans cette pièce un simple essai, Diktamenversuch, sans valeur juridique, qui ne mériterait pas même le nom de projet ou de minute. Quel que soit le nom qu'on lui donne, elle ne semble pas répondre à un diplôme réellement expédié. Aussi, ne lui avons-nous pas donné un numéro spécial dans la série des actes et nous contentons-nous d'en donner le texte ici: «... nostrorum industria qu[i]a quoddam concambium cum Adalberto comite nostro de rebus proprii juris nostri commisimus. Constat nos igitur eidem prenominato Adalberto [concessisse] in comitatu Auratensi duas curtes, quarum una vocatur Curtavila et alia Catananiga..... cum omnibus juste et legitime ad easdem curtes pertinentibus, id est utriusque sexus familiis, edificiis, terris, vineis, agris, campis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumque decursibus, cultis et incultis. Et accepimus e contra in comitatu Aritinensi curtem Arialtam et aliam quȩ dicitur Bifurk, et infra civitatem curtem que dicitur Turris, cum omnibus in eodem comitatu ad supradictas curtes aspicientibus, quas etiam rogatu Johannis, Aretinensis ecclesiȩ episcopi, pro remedio animȩ nostrȩ vel parentum nostrorum, ecclesie sancti Donati tradidimus, et jussimus hoc nostre auctoritatis preceptum inde conscribi, per quod decernimus atque omnino jubemus ut quicquid pars parti contulerat firmissima ratione possideat et curtes quas de predicto Adalberto nos accepimus jam fata ecclesia beati Donati jure perpetuo teneat et p[ossi]deat absque ulla contradictione cum omnibus in eodem comitatu ad supradictas curtes pertinentibus nullusque habeat potestatem inde aliquid subtrahere. Quod si aliquis facere presumpserit, XXX libras auri optimi componat, medietatem palatio nostr[o], medietatem prefate ecclesiȩ et pastori illius. Et ut hoc verius credatur et diligentius ab omnibus observetur, propriȩ manus nostre descriptione subter illud confirmavimus et anulo nostro jussimus sigillari». — Les deux localités d'Aialta et de Turris sont mentionnées dans un privilège de Jean VIII en date du 13 août 877, «Turrem et curtem Agialtam» (Jaffé, Regesta, 2e éd., n° 3110).


In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si loca Deo dicata seu pravorum hominum insidiis seu [2] neglectu quolibet adnihilata restauramus et ad pristinum statum reducimus, procul dubio a Domino nostro Jhesu Christo id nobis recompensari non dubitamus. Quapropter omnium [3] fidelium sanctae Dei Ecclesiae nostrorumque, praesentium ac futurorum, noverit industria quia, sicut Johanne venerabili Aretini episcopo suggerente didicimus, monasteriolum [4] sancti Angeli honore constructum monachorumque usibus collatum quondam extitit, sed nunc non solum monachis caret, verum etiam omni neglectu fatiscit. [5] Unde nos, considerantes ejus misericordiam qui nos ad hoc culmen provexit ut et destituta restauremus et neglecta eo favente ob cujus amorem constructa sunt recuperemus, [6] concedimus praefatum monasteriolum cum omnibus ad se pertinentibus rebus ac familiis et offerimus ecclesiae beati Donati, ubi ejus sacratissimum corpus humatum est, [7] ad luminaria concinnanda et ibidem Deo famulantium stipendia providenda et ministranda in integrum ubiubi aliquid ad id pertinere dinoscitur, [8] cum ecclesiis ac domibus, dominicatis et colonitiis, servis et aldionibus utriusque sexus, id est Colonariam, et reliqua loca, sicut ea Berulfus, imperialis vassus, beneficiali ordine [9] visus est habuisse. [Omnia cum omni]bus tam vineis, campis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumque decursibus, cultum et incultum, praefato beato Donato ob remedium animae meae [10] carissimaeque conjugis et amantissimae prolis hereditario jure in perpetuum offero possidenda. Simulque concedimus ei fiscum nostrum quod dicitur Aialta [11] cum omnibus ad se pertinentibus, id est Turrim in integrum et in locis Spungiano, Materno, Currecio vel ubicumque infra comitatum Aretinum praesens fiscus aliquid habet, cum ecclesiis, domibus, servis [12] [et aldionibus utriusque sexus, cum vineis, campis], pratis, pascuis, silvis, [cultum vel incultum], dicto beato Donato trado et in perpetuum ecclesiae suae habenda concedimus, eo [13] videlicet ordine ut quicquid episcopus qui pro [t]empore fuerit ad utilitatem [illius loci pros]pexerit, exinde liberam habeat potestatem ceu de reliquis [rebus] l[on]gaevis retro temporibus possessis. [14] Ut vero hoc nostrum munus per cuncta Deo favente tempora inviolatum permaneat, manu propria subter firmavimus et anulo nostro sigillari jussimus.

[15] Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis.

[16] Audacher notarius ad vicem Gozleni recognovit et subscripsit. (Signum recognitionis.)

[17] Datum III kl. oct., indict. VIIII, anno XXXVI regnante Karolo rege et in successione Hlotarii VI et successionis Hluduwici I. Actum Papia civitate.

(Locus sigilli.)


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook