[869, 9 septembre – 875, 28 octobre].

Charles le Chauve, à la prière de l'archevêque Remi, restitue à l'église de Lyon la «villa» de Piney dans le comté de Troyes, celle de «Villaris» avec les «villulae» de «Lupiniacus» et d'«Esnaicus» dans le comté de Chalon.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no385.

A. Original perdu.

B. Copie du xviie s., de la main de Mabillon ou de Dom Michel Germain, Bibliothèque nationale, ms. latin 17197, fol. 175.

a. Dom Luc d'Achery, Spicilegium, 1re édition (in-4°), t. XII (1675), p. 124 (vers l'année 863), avec la mention: «Eruit D. Louvet», et attribution à Charles de Provence.

b. Menestrier, Histoire civile ou consulaire de la ville de Lyon, preuves, p. xxxv, sans indication de source, avec la même attribution qu'en a.

c. Dom Luc d'Achery, Spicilegium, éd. de La Barre (in-fol.), t. III (1723), p. 355 (vers l'année 863), avec la même mention et la même attribution qu'en a.

d. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 623, n° ccxxv (après l'année 869), d'après a, avec des corrections.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 288 (année 869).

Indiqué : Guigue, Les possessions territoriales de l'église de Lyon d'après la bulle du pape Sergius III et les diplômes carolingiens, dans le Bulletin philologique et historique... du Comité des travaux historiques et scientifiques, année 1925, p. 13-45, passim.

Bien qu'on puisse concevoir une restitution par un souverain des biens situés dans les limites de son royaume en faveur d'une église appartenant à un autre royaume, l'expédition de ce diplôme se place plus vraisemblablement après la mort de Lothaire II qui permit à Charles le Chauve de mettre la main sur le Lyonnais (9 septembre 869). Elle est nécessairement antérieure à la mort de l'archevêque Remi survenue le 28 octobre 875, et a eu lieu probablement plus près du terminus a quo que du terminus ad quem, car l'acte a évidemment le même rédacteur que celui du 18 octobre 867 (n° 303), c'est-à-dire Frotgarius. L. Levillain (Essai sur le comte Eudes, dans Le Moyen Âge, t. XLVI, 1937, p. 160-162) le tient pour contemporain du n° 348 et le croit expédié en 869 ou 870. Quant aux questions relatives à la tradition du texte, on se reportera aux indications données p. 275.


Texte établi d'après B a b c. L'orthographe est celle de a.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Carolus gratia Dei rex. Quidquid locis divino cultu[i] mancipatis aut largiendo conferimus aut restituendo confirmamus, profuturum nobis ad praesentis vitae curricula felicius transigenda et ad futurae beatitudinis praemia facilius obtinenda non dubitamus. Comperiat igitur fidelium sanctae Dei Ecclesiae nostrorumque, praesentium et futurorum, solertia quia ad deprecationem et salubrem admonitionem carissimi satisque amantissimi Remigii, Lugdunensis ecclesiae venerabilis archiepiscopi, libuit celsitudini nostrae quasdam res in comitatu Tricassino sitas, id est villam Pisiniacum cum omnibus suis appendicibus, et in comitatu Cavellonensi Villarem cum villula Lupiniaco et villula Esnaico cunctisque suis appendicibus cunctisque ad praefatas villas pertinentibus rebus et mancipiis praefatae matri ecclesiae Lugdunensi in honorem beatissimi Stephani dedicatae, cujus juris olim fuisse dignoscuntur, pro nostrorum absolutione peccaminum restituere et restituendo perpetuo habendas et canonice ordinandas delegare ac confirmare. [U]nde hoc altitudinis nostrae praeceptum fieri ipsique sanctae matri ecclesiae dari jussimus, per quod praefatas villas cum ecclesiis, domibus, aedificiis, curtiferis, verichariis, hortis, vineis, terris, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, farinariis mancipiisque utriusque sexus desuper commanentibus vel ad easdem res juste et legaliter pertinentibus plenaque integritate ipsi sanctae matri ecclesiae pleniter restituimus et restituendo confirmamus, ita [ut] praefatus Remigius, ejusdem ecclesiae reverendus archiepiscopus, easdem res pleniter recipiat aliisque ejusdem matris ecclesiae rebus uniat et canonice ordinet atque possideat, atque ipse suique successores cum omni clero sibi commisso pro nobis, conjuge et prole totiusque regni nostri statu continuis precibus Dei misericordiam implorent. [Et] ut haec nostrae restitutionis confirmatio inviolabilem nostris futurisque temporibus obtineat firmitatem, manu propria subter eam confirmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus.