876, 28 février. — «Sancta Sophia», près de Pavie.

Charles le Chauve, renouvelant à la prière de Benoît, évêque de Crémone, des préceptes de Charlemagne, de Louis le Pieux, de Lothaire Ier et de Louis II, confirme l'église de Crémone dans la possession de son patrimoine et en particulier de ce qui lui a été donné par Charlemagne (le lieu dit «Tecledus» avec «Brivisula» et «Cucullo», le port appelé «Vulperiolus», avec des droits à percevoir entre la ville et l'embouchure de l'Adda), le tout à tenir sous le régime de l'immunité. À la prière spéciale de l'évêque, le roi renouvelle les prescriptions de ses prédécesseurs concernant le paiement du «ripaticum» et de la «pali fictura».

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no403.

A. Original perdu.

B. Copie du début du xiiie s., dans le Codex Sicardianus, p. 11, Biblioteca governativa, à Crémone, sous le titre: «Privilegium de regalibus et possessionibus in spiritualibus (sic) et temporalibus», d'après une copie notariée de A.

a. Muratori, Rerum italicarum scriptores, t. II, 2e partie (1726), p. 148, «ex vetustissimo regesto episcopii Cremonensis», édition incomplète, probablement d'après B.

b. Sanclemente, Series critico-chronologica episcoporum Cremonensium (1814), p. 215, avec fausse attribution à Carloman (sic) (année 851), «ex libro privilegiorum ecclesiae Cremonensis, p. 11, n. 8», d'après B.

c. Codex diplomaticus Langobardiae (Historiae patriae monumenta, t. XIII, 1873), col. 507, n° ccxcix, avec fausse attribution à Charles le Gros (27 février 881), «ex codice Sicardiano», d'après B.

Indiqué : Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 649, n° cclvii.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 301.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1792.

Ce diplôme s'insère au milieu d'une série qui s'ouvrait par un diplôme de Charlemagne aujourd'hui perdu et se continuait par des diplômes de Louis le Pieux (celui-ci perdu), de Lothaire Ier (841, 12 mars [?]; Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 1084 [1050]; publié dans le Codex diplomaticus Langobardiae, col. 243, n° cxxxix), de Louis II (851, 10 janvier; Böhmer-Mühlbacher, n° 1181 [1146]; publié dans le Codex, col. 289, n° clxx), puis de Carloman, fils aîné de Louis le Germanique (878, 14 mars) et de Charles le Gros (883, 1er août) (Böhmer Mühlbacher, nos 1531 [1489] et 1673 [1629], publiés par Kehr, Diplomata regum Germaniae ex stirpe Karolinorum, t. I, p. 301, n° 12 et t. II, p. 147, n° 90). — Sur la teneur et la portée des diplômes de Charlemagne et de Lothaire Ier, voir la dissertation de Ws. Bachtin, Zur Kritik der ältesten Kaiserurkunden für das Bistum Cremona, dans le Neues Archiv, t. 48 (1930), p. 33-44. L'auteur conteste l'existence d'un diplôme de Louis le Pieux. — Sauf à la fin, le diplôme de Charles le Chauve reproduit celui de Louis II. Les passages imprimés en petit texte sont empruntés à ce dernier qui se rattache d'ailleurs étroitement au diplôme de Lothaire.


In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus ejusdem Dei omnipotentis gratia imperator augustus. Si erga loca divinis cultibus mancipata propter amorem Dei ejusque in eisdem locis sibi famulantibus oportuna beneficia largimur, premium nobis aput Deum eterne remunerationis rependi non diffidimus. Igitur omnium fidelium sancte Dei Ecclesie ac nostrorum, presentium videlicet et futurorum, comperiat magnitudo quia vir venerabilis Benedictus, Cremonensis ȩcclesiae episcopus, detulit obtutibus nostris quasdam pie recordationis avi nostri Karoli necnon et patris nostri Hludovici, simul etiam fratris nostri Hlotharii et nepotis nostri Hludovici auctoritates preceptorum, in quibus continebatur qualiter ipsi omnes res episcopatus sui, sanctȩ Mariȩ videlicet et sancti Stephani, que ibidem a longo tempore usque nunc pertinent, tam monasteria quamque et xenodochia seu ȩcclesias baptismales et reliquas possessiones et predia ad ejusdem episcopatum pertinentia sub sua haberent defensione atque immunitatis tuitione. Unde memoratus Benedictus presul nostram petiit pietatem ut easdem auctoritates nostro confirmaremus precepto. Cujus precibus pro mercedis nostre augmento libentissime annuentes, hos celsitudinis nostre apices decrevimus fieri, per quos precipimus modisque omnibus confirmamus ut quicquid ad predictam ecclesiam a longo tempore reges vel alii quilibet homines largiti sunt vel ea que divina pietas ibidem augere voluerit et memoratus tenet vel possidet episcopus atque predecessores sui tenuerunt, cum omni integritate per nostram preceptionem ad eandem confirmamus ecclesiam ut tam memoratus episcopus quamque successores sui deinceps jure firmissimo teneant atque possideant et ad ipsam sanctam ecclesiam augmentandam proficiat. Repperimus quoque in auctoritate bone memorie avi nostri Karoli qualiter ipse ad prefatam Cremonensis ȩcclesiam quasdam res condonaverat et inde nepos noster Hludovicus imperator sui precepti auctoritatem ad eandem sedem concesserat, locum videlicet qui dicitur Tecledus cum Brivisula et Cucullo vel omnia ad ipsa loca pertinentia et portum cujus vocabulum est Vulpariolus cum militorum transitorio usque in caput Addue cum molatura de molendinis et portoribus usque in caput Addue, quas res et loca Hlotarius frater noster et inde Hludovicus nepos noster per sua precepta in jam dicta confirmaverunt ȩcclesia. Que omnia veraciter cognoscentes, placuit nobis nostram superaddere auctoritatem, per quam concedimus ut prefata dona, sicut a fratre nostro et nepote concessa sunt, ita in futuro ipsa sedes teneat, et nullus missus neque judex publicus neque ulla persona inde ullam contrarietatem inferat, set prefate ȩcclesie rectores ea teneant sub nostro mundiburdio et nostra immunitate. Quin etiam idem presul adjecit quod quidam Longobardorum vel aliarum gentium homines sua peragentes nepotia ripaticum non solvissent, indeque auctoritatem ei firmamus, sicut antecessores nostri, nepos noster Hludovicus concessit. Unde precipientes jubemus ut, sicut in preceptis Hlotarii et Hlodovici continetur, ita deinceps ripaticum et pali fictura ad jam dictam ȩcclesiam persolvatur absque ulla contradictione, et si aliquis contradixerit, persolvere ita exinde agatur sicut continetur in preceptis antecessorum nostrorum. Et ut hec nostra auctoritas plenius observetur, manu nostra subter firmavimus et anulo nostro insignari jussimus.

Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi imperatoris.

Audacher notarius ad vicem Gau[zl]ini recognovit.

Data III kl. martii, anno XXXVI regni domni Karoli imperatoris in Francia et imperii ejus I. Actum in Sancta Sophia juxta Papiam. Feliciter in Dei nomine. Amen.