876, 30 mai. — Compiègne.

Charles le Chauve, après avoir obtenu à Rome du pape Jean [VIII], au lendemain du couronnement impérial et conformément au vœu exprimé par les moines de Saint-Vaast, la confirmation du précepte par lequel il avait affecté à l'usage de la communauté un certain nombre de «villae», et du diplôme synodal relatif à la même affaire, garantit à son tour, de nouveau à la prière des moines, l'efficacité perpétuelle et l'inviolabilité des dispositions pontificales.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no408.

A. Original perdu.

B. Copie de la fin du xiie s., dans un cartulaire de l'abbaye de Saint-Vaast conservé à la bibliothèque de l'évêché, fol. v, sans titre.

C. Copie de la fin du xvie ou du début du xviie s., dans un recueil dit Livre rouge de Saint-Vaast, jadis conservé à l'évêché d'Arras, fol. 39, sous le titre: «Privilegium Karoli regis pro monasterio sancti Vedasti».

D. Copie du xvie s., dans le recueil dit Cartulaire de Guiman, Archives du Pas-de-Calais, H 1, fol. 13, sous le titre: «Privilegium Karoli regis et imperatoris confirmantis bona ac libertates monasterii».

E. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 39, fol. 89, d'après B.

F. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 21, fol. 132, «Extraict du cartulaire de Saint-Wast d'Arras».

G. Extrait du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 13891, fol. 5.

a. Miraeus, Opera diplomatica, éd. Foppens, t. I, p. 136 (année 875).

b. Martène, Amplissima collectio, t. I, col. 198, «ex chartario Vedastino», d'après B.

c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 652, n° cclxi, d'après b.

d. Van Drival, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Vaast d'Arras, p. 32, d'après C et D.

Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 143.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 302.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1797.

Indiqué : Tailliar, Recherches sur l'abbaye de Saint-Vaast, p. 350.

À la première lecture le diplôme publié ci-dessous donne l'impression d'un faux et Arthur Giry l'avait considéré comme tel. Cependant l'analogie de son formulaire avec celui d'un diplôme pour Vézelay, d'objet semblable, en date du 10 septembre 877 et publié plus loin sous le n° 446, postule une identité de rédacteur difficilement compatible avec l'hypothèse d'une falsification totale. L'analogie ne porte d'ailleurs que sur le début. Le dispositif à partir de: «Et quoniam...», la clause comminatoire, la formule «anuli nostri aurei», la souscription de chancellerie commandent les plus expresses réserves. Un profond remaniement est indéniable.


Texte établi d'après B C D.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus ejusdem Dei omnipotentis gratia imperator augustus. Divina ordinatione credimus nobis collatam imperii dignitatem. Idcirco gratias superne pietati referentes, quamquam multo minores simus beneficiis ejus, cogitare tamen debemus quemadmodum collati nobis ab ipso imperii sceptra juste secundum ipsius voluntatem dirigamus et ecclesiam illius pro qua sanguinem fudit proprium in omnibus, ipso regente, protegamus, credentes quoniam nichil hac oblatione illi gratius unquam offerre valeamus, nichil quod in hac vita nobis salutarius, nichil quod in eterna retributione gloriosius de ejus benignitate provenire possit. Unde noverit omnium fidelium nostrorum, tam presentium quam et futurorum, sollertia quod adierunt celsitudinem nostram monachi ex monasterio quod vocatur Nobiliacus, ubi preciosus confessor Christi Vedastus corpore quiescit, humillimis precibus postulantes ut regale decretum nostrum quod super jam dicto monasterio atque villis necessitatibus eorum profuturis nostra munificentia simulque episcoporum privilegium quod ex nostra jussione illis confirmatum est romani pontificis auctoritate firmari juberemus, quatinus quod episcoporum gallicanorum auctoritas juste pieque decreverat, summi pontificis sanctione firmaretur et liberalitatis nostre clementie perpetuis seculis glorificata commendaretur. Quorum petitioni libenter annuentes, clementer indulsimus quod juste petere perspeximus. Et quoniam instantiam considerantes confusionum temporum et in futuro providentes, si quoquo modo possimus, saluti fidelium et ecclesiarum Christi stabilitati, pietatis pertimuimus inimicum et nostro desiderio, quo Christi ecclesiam optamus superexaltare, contrarium, nisi perficeremus exorati quod amore Christi commoniti debueramus ultro offere, itaque vocatione domni Johannis apostolici Romam properantes, et voto nostro quod ex longo tempore cupiveramus satisfacientes, post collatam a prefato patre nostro summo pontifice et universali papa, Christo nobis propitio, imperii dignitatem, humiliter eidem summo pontifici supplicavimus ut, secundum prefatorum fratrum petitionem, edictum tam nostrum quamque episcoporum decreta gallicanorum sua auctoritate adstipulari dignaretur. Quam reverendus pontifex benigne nostram suggestionem suscipiens, non minus humiliter quam devote curavit perficere quod vidit religiose postulari. Edidit igitur privilegium secundum nostram auctoritatem expetitum, quo priorum statuta decretorum apostolice quoque sedis ex beati Petri principis apostolorum auctoritate firmarentur. His itaque peractis, cum, Domino volente, Franciam redissemus, petierunt prefati fratres ut ea que apostolica sedes sanciverat nostro quoque inviolabili roborarentur edicto, et tam illa que nos, quam ea que venerabilis auctoritas episcoporum decreverat, nostra imperiali munificentia statuerentur ad perpetuitatem. Unde cognoscat fidelium nostrorum numerositas et ecclesiarum Christi admirabile consortium quia statuimus atque imperiali edicto decernimus ut quicquid reverendus pater summus pontifex prefatis fratribus privilegio sue auctoritatis concessit presentibus et futuris temporibus inviolatum perseveret, neque a quoquam vel ecclesiastico vel seculari prevaricetur. Quod si quis apostolice sedis decretum contemnere, nostri quoque edicti cessionem parvipendere atque contra venire vel facere conatus fuerit, nulli dubium quin illa damnatione mulctabitur quam a Spiritu Sancto credimus propalatam, a nobis vero vel a successoribus nostris, quia infidelis esse dinoscitur neque enim infidelior quisquam nobis potest esse quam ille qui nostre saluti et presenti et future contrarius extiterit, secundum voluntatem et potestatem nostram dijudicetur, et quod ab illis pie et salubriter statutum est, imprevaricabile ac inconvulsum perpetuis temporibus permaneat. Ut autem nostri hec edicti constitutio eternis inviolata temporibus permaneat, manus nostre subscriptione roboravimus et anuli nostri aurei appensione subter sigillari jussimus.

Signum Karoli gloriosissimi imperatoris augusti.

Gauzlenus abba recognovi et subscripsi.

Data III. kl. jun., indictione VIII, anno I domni Karoli serenissimi imperatoris augusti, regni vero XXXVI. Actum Compendio regio palatio. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook