877, 20 juin. — Compiègne.

Charles le Chauve, exauçant la prière qu'avant sa mort toute récente lui avait adressée Hilduin, abbé du monastère de Sithiu (alias Saint-Bertin), confirme l'affectation aux besoins de la communauté monastique de pâtures et de bois dépendant de la réserve du monastère et sis à «Widingaham», «Wolingaham», «Ciampingaham», «Junchold», «Hilsferod», «Lardbruca», «Grevia», «Hirnethold», «Dakingahem», «Gruononberg»; des «villae» de Wizernes, «Taruenna», Coyecques, Heuchin, «Aldomhem», Guines, Escalles, Tubersent, Poperinghe, Boëseghem, Recques; de tenures à Furnes et près de Marquise, à Loon, «ad Sentinas»; une partie de Caumont; d'autres «villae» affectées à l'entretien des 112 serviteurs (famuli) du monastère, savoir Quelmes, Acquin, Bayenghem [-lès-Seninghem] avec un territoire à Ruminghem, Seninghem, Hocquinghen, ainsi que la pêcherie de Saint-Momelin. Il ajoute à cette dotation Lisbourg, pour la nourriture des moines; Roxem, Westkerke, des biens sis à «Gelwaldastorp», à Cassel au delà du Rhin, à Frechen, à Deventer, pour la chambre et le vêtement; une pâture avec un petit jardin et à Longuenesse 7 manses, pour la porte. Il confirme la donation qu'Hilduin avait faite, pour l'entretien du luminaire, de biens lui appartenant à Hesbécourt en Vermandois, ainsi que les pieuses libéralités faites au monastère depuis le temps de Louis le Pieux, fixe le nombre des moines à 60, conformément aux dispositions de son père, et décide que le prévôt et les autres officiers devront être choisis parmi les moines et par eux du consentement de l'abbé.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-877), Vol. 2, Paris, 1955, no430.

A. Original perdu.

B. Copie du xiie s., dans une transcription des Gesta abbatum Sithiensis coenobii, dits le Cartulaire de Folquin, livre II, n° 56, Bibliothèque de Boulogne, ms. 146 (anc. ms. 721 de la bibliothèque de Saint-Bertin), fol. 43, sous la rubrique: «Privilegium Karoli imperatoris de dispositione hujus loci».

C. Copie du xvie s., dans une transcription du même ouvrage par Dom Alard Tassart, Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 750, fol. 77, d'après une autre source que B.

D. Copie de l'année 1693, dans une transcription des Gesta par Dom Bertin Portebois, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 275, p. 117, sous le même titre qu'en B.

E. Copie du xviiie s., dans une transcription du même ouvrage par Dom Dewitte, Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 815, p. 238, d'après le manuscrit perdu des Gesta, dit le Vetus Folquinus, p. 222.

F. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 2, fol. 165, certifiée par Dom Dewitte «conforme au cartulaire de Folquin, p. 222, ainsi qu'aux monogramme et sceau ci-figuré[s]», d'après la même source que E.

G. Copie des années 1775-1776, par Dom Dewitte, dans le Grand cartulaire de Saint-Bertin, Bibliothèque de Saint-Omer, ms. 803, t. I, p. 69, n° 51, «ex cartulario Folquini, page 222 a, et ms. 721, page 43», d'après le Vetus Folquinus mentionné sous la lettre E et d'après B.

H. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 5439, p. 1, sous le titre: «Privilegium Karoli imperatoris de possessionibus sancti Bertini», d'après un cartulaire de Saint-Bertin qualifié d'antiquum chartularium ou majus chartularium.

I. Copie du xviie s., par Baluze, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 71, fol. 267, sous le même titre qu'en H et d'après la même source que H.

J. Copie de l'année 1835, par E. Miller, dans une transcription diplomatique du ms. 146 de la Bibliothèque de Boulogne cité sous la lettre B, Bibliothèque nationale, ms. lat. 9928, fol. 43, d'après B.

K. Copie partielle, du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 17674 fol. 28, d'après la même source que H et I.

a. Aubert Le Mire, Opera diplomatica, éd. Foppens, t. IV, p. 174, «ex chartul. S. Bertini».

b. Gallia christiana, t. III, instrumenta, col. 110, «ex chartario S. Bertini», d'après le cartulaire signalé sous la lettre H.

c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 664, n° cclxxvi, «ex ms. cod. regio 9612», d'après H.

d. Guérard, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Bertin, p. 123, n° lvi, d'après B.

b. Gysseling et Koch, Diplomata belgica ante annum millesimum centesimum scripta (1950), p. 76, n° 44.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 310.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1815.

Indiqué : Haigneré, Chartes de Saint-Bertin, p. 17, n° 51, avec l'indication des leçons de G.

Il est impossible, dans l'état actuel de la tradition manuscrite, d'établir un texte correct de ce diplôme. Bien des passages sont inintelligibles et si tant de noms de lieux ne sont pas identifiés ou approximativement identifiés, c'est en partie que leur graphie est incertaine. Le premier copiste qui a eu sous les yeux l'original, — que ce fût Folquin ou un autre travaillant avant lui ou pour lui, — n'était pas un paléographe exercé, comme le manifeste la lecture Priscis pour Si sanctis ou encore l'orthographe des noms propres dans la souscription de chancellerie. Il a commis certainement beaucoup d'autres bévues dans la transcription du texte.

Texte établi d'après B D F H I. Sauf indication contraire, l'orthographe est celle de F.

In nomine sanctȩ et individuȩ Trinitatis. Karolus ejusdem Dei omnipotentis misericordia imperator augustus. [Si sanctis] locis et in eis pro totius Ecclesiȩ sanctȩ statu Deo militantibus debitam curam et defensionem impendimus, profuturum nobis ad presentem vitam feliciter transigendam et futuram, Deo opitulante, optinendam omnimodo non dubitamus, Noverint itaque omnes fideles sanctȩ Dei Ecclesiȩ et nostri, presentes atque futuri, quia venerabilis vir Hildwinus, abba coenobii sancti Petri quod vocatur Sithiu, ubi confessorum Christi Audomari atque Bertini corpora beata quiete fruuntur, celsitudini nostrȩ frequentissime suggessit eundem sanctum locum rerum suarum diminutione nimium periclitari, memorans Hugonem, venerabilem abbatem, quondam ordinationem illius sancti loci competentem summa devotione disponere voluisse et cepisse, sed morte preventum non perfecisse, se vero predecessoris sui benivolentiȩ heredem humillima devotione ut perficeretur exorare. Nos itaque jam dicti cari nostri Hildwini nuperrime defuncti supplicem devotionem et sinceram erga nos fidem obsequiumque multimodum recolentes ipsiusque supplicationi in memoratis annuentes, decernimus auctoritate imperatoria ut in monasterio sancti Petri ubi beatus Bertinus requiescit Deo famulantes ad statum sancti illius loci has res deinceps sine ullius molestia vel diminutione contineant, videlicet ad mansum monasterii dominicalem vaccaritias cum silvis adjacentibus in Widingaham, Wolingaham, Ciampingaham cum Junchold, Hilsferod cum Lardbruca et Grevia, Hirnethold, Dakingahem, Gruononberg cum ceteris adjacentiis et territoriis carpentariorum V inibi jacentibus, et villas has Wesarinium, Taruenna, Coiacus, Hilkinium, Aldomhem, Gisna, Scala, Thornbodashem, Pupurningahem et in marisco Buosingahem, Recca cum sedilibus in Furnis et juxta Merkisa, et Loom, ad Sentinas, in Calmontis quoque villa, exceptis his quȩ beneficiata fuerant, mansorum medietatem et mancipiorum, vinearum autem duȩ partes, mansum indominicatum cum bunariis X. Sunt quoque famulis monasterii CXII hȩ villȩ deputatȩ Kelmis, Atquinium, Beingahem cum territorio in Rumingahem, Sinningahem, Okkaningahem et in Vetus monasterium piscationem sicut et anterius. His rebus adicimus ad victum fratrum villam nomine Liegesborth cum omni integritate sua ut olim fuit exceptis cavallariis tribus. Ad kamaram fratrum in vestiario adicimus Hrokashem cum Wistkirka et cum appendiciis, et in Gelwaldastorp ecclesiam et vineas et mansa XII cum hominibus, item in Kasello ultra Hrenum mansa similiter XII, in Frekena mansa X cum matre ecclesia et decimam illic ordinatam cum hominibus, in Daventre portu mansa VII; ad portam autem ante fores ecclesiȩ vaccaritiam cum hortulo et in Loconesse mansa VII cum suis appendiciis et mancipiis. Territorium quoque et vineas quas predictus abbas Hildwinus ex proprietate sua in pago Vermandense in loco nuncupato Hebbencurt eidem monasterio pro remedio animȩ suȩ contulit ad luminaria ipsius ecclesiȩ ubi humatus jacet confirmamus. Decernimus etiam quȩque a tempore praecelsi genitoris nostri collatis devotorum ad eorum commemorationem celebrandam eidem sancto loco cartarum delegationibus per easdem confirmatum est, secundum ipsorum delegationem et ecclesiasticam sanctionem maneant stabilita et quȩ in postmodum eodem tenore Domini Salvatoris addiderit clementia. Statuimus quoque ut in eodem monasterio numerus LX monachorum secundum constitutionem domni genitoris nostri perpetuo tenore servetur et prepositus ceterique ministeriales nequaquam fiant nisi ex ipsis fratribus per electionem eorum et consensu abbatis. Habeant igitur omnes res prescriptas imperiali auctoritate roboratas quatinus eosdem Dei famulos pro nobis ac conjuge vel prole statuque imperii nostri Domini misericordiam uberius exorare delectet. Et ut hȩc auctoritas per omnia tempora inviolabiliter conservetur, manu propria subter firmavimus et anuli nostri impressione insigniri jussimus.

Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi imperatoris.

Audather notarius ad vicem Goisleni recognovit.

Data XII kl. julii, anno XXXVII regnante domno Karolo, imperiique ejusdem II. Actum in Compendio palatio imperiali, <die XIII post mortem prefati abbatis>.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook