877, 10 septembre. — «Rubiana villa.».
Charles le Chauve, à la prière d'Eudes, abbé de Vézelay, qui lui a demandé d'obtenir du siège apostolique un privilège en faveur du monastère, confirme celui-ci dans la possession de ses biens conformément aux termes dont s'est servi le pape Jean [VIII] et prescrit l'observation permanente du privilège obtenu.
A. Original perdu.
B. Copie du xiie s., dans le cartulaire de Vézelay. Bibliothèque S. Lorenzo de Florence, Plut. XIV, cod. 21, p. 13.
a. Bandini, Catalogus codicum latinorum Bibliothecae Mediceae Laurentianae, t. I, col. 135, n° x, d'après B.
Le préambule, à cause de son allure inusitée, pourrait être invoqué contre la sincérité de ce diplôme, s'il ne répétait, à quelques légères variantes près, celui d'un diplôme pour Saint-Vaast d'Arras en date du 30 mai 876, publié plus haut sous le n° 408. Comme il n'y a aucune relation connue entre les deux établissements destinataires, Vézelay et Saint-Vaast, qui puisse expliquer ces analogies, les deux diplômes, d'objet d'ailleurs voisin, se cautionnent réciproquement. On ne s'étonnera pas de voir le diplôme pour Vézelay reconnu (sans doute aussi rédigé et écrit) par l'évêque d'Autun Adalgarius, ancien notaire de la chancellerie. Celui-ci avait été envoyé en mission auprès de Jean VIII au mois de février précédent, avait retrouvé son souverain à Orbe, dans le Jura, au début d'août (Annales Bertiniani, éd. Waitz, p. 135) et était sans doute redescendu avec lui en Italie. — Il existe un privilège de Jean VIII pour Vézelay (Jaffé, Regesta, 2e éd., n° 3189), mais ce privilège, en date du 29 septembre 878, n'a été délivré qu'un an après le diplôme qui est censé le confirmer. On peut penser que Charles le Chauve a en effet présenté une supplique au pape, et que celui-ci l'a agréée. Escomptant prématurément que le privilège serait promptement rédigé, l'empereur fit expédier le diplôme comme si l'acte pontifical avait été déjà mis en forme. — L'indiction employée est celle de septembre.
[I]n nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus ejusdem Dei omnipotentis misericordia imperator augustus. Divina ordinatione credimus nobis collatam imperii dignitatem. Idcirco gratias agimus superne pietati. Quanquam multo minores sumus benefitiis illius, cogitare tamen debemus quemadmodum collati nobis ab ipso imperii sceptra juste secundum ipsius voluntatem dirigamus et ecclesiam ipsius pro qua proprium sanguinem fudit, ipso regente, protegamus, credentes quoniam nichil hac oblatione illi gratius unquam offerre valeamus, nihil quod in hac vita nobis salutarius, nihil quod in eterna retributione gloriosius de ejus benignitate provenire possit. Unde noverit omnium fidelium sanctę Dei Ȩcclesię nostrorumque, tam presentium quam et futurorum, industria quoniam Eudo, monasterii Virzelliacensis venerabilis abbas, accedens ad nostre mansuetudinis excellentiam, deprecatus est reverentiam nostram quatinus privilegium sedis apostolicę ei suisque monachis super quasdam res sancti Petri quas ex dono apostolico tenent impetraremus, videlicet super memoratum Virzelliacum cenobium, quod situm est super Coram fluvium et est ędificatum in honore Domini nostri Jhesu Christi ejusdemque genitricis semper virginis Marię et sancti Petri necnon et sancti Andeoli martiris, cum omnibus rebus et mancipiis ad se pertinentibus, quae scilicet hactenus ibidem collata vel data sunt vel quicquid deinceps ibi adquiri vel dari potuerit. Cujus peticionibus libenter assensum prebuimus et presens ei edictum suęque ecclesię fieri et dari jussimus, confirmantes omnia ibi pertinentia, sicut in privilegio domni Johannis patris nostri continetur, per quod precipientes sancimus et sanciendo omnimodo delegamus ut apostolice sedis privilegium quod ex prefatis rebus, nobis suggerentibus, statuendo deliberavit absque alicujus contradictionis inquietudine perpetuis temporibus maneat inconvulsum. Et ut hoc nostrę munificentię edictum per futura tempora diligentius conservetur ac pleniorem in Dei nomine obtineat firmitatis vigorem, manu nostra illud firmavimus atque anuli nostri inpressione subter jussimus insigniri.
Signum Karoli gloriosissimi imperatoris augusti.
Adalgarius episcopus ad vicem Gautlini recognovit.
Datum IIII id. septembris, indictione XI, anno XXXVIII regni domni Karoli imperatoris in Francia et imperii ejus anno II. Rubiana villa.