844, 5 juin. — Saint-Sernin de Toulouse.

Charles le Chauve, renouvelant à la prière de l'abbé Richifredus un précepte de Louis le Pieux, met sous la protection royale et celle de l'immunité le monastère construit en l'honneur de saint Aignan (Saint-Chinian) à «Olocianus» en Narbonnais dans la «villa» de Vernazoubres, la «cella» voisine de Saint-Laurent, l'île de La Planasse, l'étang de Deume, la «villa» de «Scurisata», le monastère de Saint-Etienne [-de-Cabaret] gouverné par le même abbé Richifredus avec la «cella» de Saint-Jean[-de-Massafans], garantit à l'abbé et à ses successeurs la paisible possession de tous les biens des dits monastères et des terres qu'ils auront défrichées, renonce au profit des droits fiscaux, accorde aux moines la liberté des élections abbatiales et prie ses successeurs de maintenir l'indépendance de ces établissements et de ne pas les donner en bénéfice.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-860), Vol. 1, Paris, 1943, no44.

A. Original perdu.

B. Copie du xviie s., par Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 39, fol. 142, sans indication de source.

C. Copie de la fin du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 12777 (Miscellanea monastica A-C), p. 62, d'après la même source que B.

a. Gallia christiana, t. VI, instrumenta, col. 74, n° ii, d'après la même source que B et C.

b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 459, n° xxxix, d'après a.

c. Histoire générale de Languedoc, éd. Privat, t. II, preuves, col. 233, n° 113, d'après b.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 213.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1559.

Indiqué : A. Sabarthès, Les abbayes de Saint-Laurent dans le Narbonnais, dans le Bulletin de la commission archéologique de Narbonne, t. X (1908-1909), p. 29-36.

Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 102 et n. 2.

Ce diplôme est loin de reproduire purement et simplement celui des empereurs Louis et Lothaire auquel il fait allusion (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 832 (806); publié dans le Recueil des historiens de la France, t. VI, p. 549, n° cxxxix). Il suffit pour s'en apercevoir de jeter un coup d'œil sur le texte ci-dessous, dans lequel sont imprimées en petits caractères les parties empruntées au diplôme impérial. Il n'y a concordance qu'entre les dispositifs des deux actes. Dans le diplôme du 1er août 826 il est rapporté qu'un abbé, nommé Durand, a fondé un monastère «in loco qui dicitur Holotianus», qu'il a préposé à son gouvernement un abbé du nom de Woïca ou de Varinus, selon les copies, qu'enfin il a donné cet établissement à l'empereur, «per cartulam traditionis nobis ad propria tradidit». En conséquence, le souverain met le monastère sous la protection de l'immunité, lui garantit la possession paisible de son patrimoine, etc... Aucune dépendance de Saint-Chinian n'est nommément désignée, et l'objet propre du diplôme de Charles le Chauve semble avoir été d'étendre le bénéfice des dispositions paternelles au monastère de Saint-Étienne uni à Saint-Chinian sous le gouvernement de l'abbé Richifredus. Aussi dans le dispositif, le pluriel, monasteria, ecclesiae, remplace-t-il partout le singulier uniquement employé dans le diplôme de Louis. A noter également l'addition de la clause concernant les terres défrichées qui ne figure pas dans l'acte antérieur. Les arguments par lesquels l'abbé Sabarthès dans le mémoire indiqué plus haut combat l'authenticité de cet acte sont loin d'être opérants.


Texte établi d'après BC et a.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Carolus gratia Dei rex. Cum enim servorum Dei rationabilibus petitionibus benignitatis nostrae assensum praebemus, regiae celsitudinis opera frequentamus ac per hoc facilius nos aeternae beatitudinis gloriam adepturos liquido credimus. Idcirco notum sit omnibus sanctae Dei Ecclesiae fidelibus et nostris, praesentibus atque futuris, quia religiosus vir Richifredus abba monasterii Olociani quod est in pago Narbonensi, in villa quae dicitur Vernodoverus, constructum scilicet in honore et veneratione beatissimi Aniani confessoris Christi, adiens culminis nostri serenitatem, obtulit praecellentiae nostrae domini et genitoris nostri divae memoriae augusti Hludovici praeceptionis auctoritatem in qua continebatur qualiter idem monasterium ejusdem domini et genitoris nostri pia devotione sacroque studio fuerit aedificatum sive constructum qualiterque idem genitor noster ipsum monasterium cum sibi pertinente cellula non longe ab eo distante, quae dicitur Sanctus Laurentius, simul cum omnibus aliis rebus vere pertinentibus, quondam sub immunitatis suae tuitione defensionisque munimine, sicut et alia regionis Septimaniae monasteria, clementer susceperit ac retinuerit. Petiit itaque mansuetudinem nostram praenominatus abba Richifredus ut eandem genitoris nostri auctoritatem renovare, praedictum Olocianum monasterium cum monachis ibidem famulantibus, et cum supradicta cellula sancti Laurentii sibi pertinente, atque cum insula cujus est vocabulum Duniana cum suis piscatoriis, necnon stagnum quod dicitur Decimus cum suis similiter piscatoriis, sicut etiam villam quae dicitur Scurisata cum terminis et fixoriis et omnibus adjacentiis suis, simul quoque mancipiis omnibusque aliis rebus praefato monasterio sancti Aniani Olotiano juste legaliterque pertinentibus, sicut in memorata genitoris nostri auctoritate praeceptionis plenius continetur, sub immunitatis nostrae tuitione ac defensionis munimine denuo recipere dignaremur. Supplicavit interea idem abba reverentiam nostram ut et aliud monasterium sibi commissum, sub honore siquidem praeclari martyris Stephani constructum et in pago Carcassonensi sub rivulum Oliveti situm, cum cella etiam sancti Johannis eidem aspiciente atque cum omnibus aliis rebus rationabiliter sibi appendentibus, sub simili immunitatis nostrae tuitione seu defensione constituere non denegaremus. Et denique illius supplices preces clementer suscepimus et ita illi in omnibus concessis[se] et universae sanctae Dei Ecclesiae fidelibus et nostris, praesentibus necnon futuris, notum esse volumus. Praecipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus nec quilibet ex judiciaria potestate aut qua[e]libet majoris vel minoris ordinis persona ad causas judiciario more audiendas in ecclesias aut loca vel villas seu reliquas possessiones quas in quibuscumque pagis et territoriis praedictorum monasteriorum potestas tenet vel possidet vel quas deinceps in jus ipsorum sanctorum locorum divina pietas augeri voluerit ingredi praesumat, nec freda aut tributa vel paratas aut veredos seu mansiones accipere, sive teloneum exigere, aut fidejussores tollere vel homines ipsorum coenobiorum tam ingenuos quam servos super terram ipsorum commorantes distringere, nec ullas publicas functiones seu redhibitiones vel illicitas occasiones requirere aut exactare audeat, sed liceat memorato abbati suisque successoribus res praefatorum monasteriorum cum omnibus possessionibus quas ex eremi squallore ad cultum frugum ipsius....... excoluerunt, quas siquidem praesenti tempore juste legaliterque possident, aliisque omnibus rebus illis subjectis, sub tuitionis atque immunitatis nostrae defensione, remota totius judiciariae potestatis inquietudine, quieto ordine possidere; et quidquid jus fisci exinde exigere aut sperare poterit, totum in fratrum stipendiis et in luminaribus earundem ecclesiarum concinnandis atque pauperibus alendis, sicut dictum est, omnimode cedat. Constituimus etiam ut, quandoque divina vocatione memoratus abba vel successores ejus ex hac luce migraverint, licentiam habeant monachi in plerumque memoratis monasteriis consistentes talem inter se per nostrum et successorum nostrorum consensum eligere abbatem qui eis secundum regulam sancti Benedicti praeesse et prodesse queat, quatenus servos Dei ibidem famulantes pro nobis proleque nostra et stabilitate regni Domini misericordiam semper exorare delectet. Illud etiam per hanc nostram auctoritatem concedimus ac confirmamus atque nostros successores rogamus ut praefata monasteria sub nostra speciali semper tuitione retineant et neque ad episcopatum aut aliud monasterium ullo unquam tempore ab illis subjiciatur aut in beneficium cuilibet tribuatur, sed sollummodo in jure et tuitione illorum pro omnibus temporibus ad monasticum ordinem observandum persistant sicque hoc nostrum devotionis opus inviolabiliter conservent, sicut pia facta sua post se conservanda optaverint. Haec vero auctoritas, ut pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, manibus propriis subter firmavimus et de annulo nostro sigillari jussimus.

Signum (Monogramma) Karoli clarissimi regis.

Acta sunt non. jun. ind. VII, anno IIII regni Karoli praecellentissimi regis, in monasterio sancti Saturnini dum obsidetur Tolosa. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook