841, 1er septembre. — Corbeny.
Charles le Chauve, renouvelant, à la prière des moines du monastère des Fossés gouverné par l'abbé Enjoubert (Ingelbertus), un précepte de Louis le Pieux accordé à la prière de Bégon, restaurateur du monastère, le maintient sous la protection royale et celle de l'immunité, lui abandonne le produit des droits fiscaux susceptibles d'être perçus sur ses biens et accorde aux moines le droit d'élire leur abbé.
A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 490 mm.; largeur, 680 mm. en haut, 650 mm. en bas. Archives nationales, K 9, n° 12.
B. Copie de novembre 1279, dans un vidimus original du garde de la prévôté de Paris, autrefois scellé sur double queue de parchemin, Archives nationales, L 455, n° 10 (anc. L 541, n° 8).
C. Copie de décembre 1281, dans un vidimus original du roi Philippe III, scellé sur lacs de soie, Archives nationales, L 455, n° 12 (anc. L 541, n° 10).
D. Copie du xiiie s., dans le cartulaire dit Livre noir, Archives nationales, LL 46 (anc. 112), fol. 8 v°, sous la rubrique: «Item, privilegium Karoli regis super dicta tuitione et defensione».
E. Copie de l'année 1284, dans le cartulaire dit Livre blanc, Archives nationales, LL 48 (anc. 114), fol. XX, n° XVIII des Privilegia et carte et littere ad villas de Fossatis et de Varennis pertinentia, sous la rubrique: «Privilegium Karoli regis Francie super dicta tuicione et defensione».
F. Copie de la fin du xve s., dans le Cartulaire du prieuré de Saint-Jean de l'Hermitage de Corbeil, Archives nationales, S 1177, fol. 8, sous la rubrique: «Privilegium Karoli regis Francie super tuicione et deffensione ecclesie Fossatensis et super confirmatione privilegii Ludovici imperatoris et super amortizatione rerum predicte abbatie spectantium».
G. Copie de l'année 1606, par Peiresc (Antiquitez françoises, t. XXIII, 1), Bibliothèque de Carpentras, ms. 1791, fol. 426, d'après les notes du chanoine Jacques Dubois, avec référence à l'original (description du sceau).
H. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 41, fol. 138, d'après un cartulaire avec référence à l'original.
I. Copie du xviiie s., Archives nationales, L 447 (anc. 113), fol. 33, d'après D.
J. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 74, fol. 84 v° (anc. 92 v°), d'après D.
K. Copie du xviie s., faite pour Gaignières, Bibliothèque nationale, ms. lat. 5416, p. 21, d'après E.
L. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11836, fol. 206 (anc. p. 933), d'après D.
M. Deux copies du xve s., dans le cartulaire dit Cartulaire en papier ou Cartulaire de l'an 1400, Archives nationales, LL 49 (anc. 115), fol. 34 et fol. 37, d'après C.
N. Deux copies de l'année 1779, par Charles Carpentier, Archives nationales, LL 50 (anc. 116), fol. 39 et 42 v°, d'après M.
O. Copie de l'année 1721, faite pour Jean Bouhier, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709 (anc. Bouhier 26), p. 122, pièce n° 100, d'après un cartulaire, avec référence à l'original (description du sceau).
a. Dubois, Historia ecclesiae Parisiensis, t. I, p. 389, d'après un cartulaire.
b. Lecointe, Annales ecclesiastici Francorum, t. VIII, p. 667, d'après un cartulaire.
c. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 430, n° v, d'après a.
Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, III, pl. ii.
Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 100.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 204.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1533.
Indiqué : Tardif, Cartons des rois, p. 93, n° 136.
Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 42, n. 6.
Indiqué : Jusselin, Liste chronologique... dans Le Moyen Age, t. XXXIX (1929), p. 218, avec fac-similé des notes.
Les passages imprimés ci-dessous en petit texte sont empruntés au diplôme de Louis le Pieux du 20 juin 816 dont les moines demandaient confirmation (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 617 (597); publié dans le Recueil des historiens de la France, t. VI, p. 491, n° li, et partiellement par Tardif, Cartons des Rois, n° 108).
(Chrismon) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si igitur congruis et oportunis petitionibus servorum Dei quas pro suis necessitatibus nobis indixerint aurem celsitudinis nostrae libenter exercemus, [2] [in hoc divinam misericordiam] super nos provocare nullatenus ambigimus regnique nostri stabilitatem multo magis accrescere. Idcirco notum sit omnibus fidelibus sanctae Dei Ecclesiae et nostris, presentibus scilicet et futuris, quia monachi ex monasterio qui dicitur Fossatus, constructum in honore beatorum apostolorum [3] [Petri et Pauli] vel sanctae Mariae semper virginis, situm super fluvium Materne, ubi Ingelbertus abbas preesse videtur, obtulerunt obtutibus nostris auctoritatem roboratam domni et genitoris nostri Hludowici piissimi augusti, qua continebatur qualiter ipsum monasterium Bego penitus destructum restaurasset et ad [4] pristinum statum revocare curasset et sub norma religionis locare, et veniens in presencia ipsius domni et genitoris nostri eidem commendasset eundem monasterium una cum monachis ibidem Deo famulantibus, obsecrans ut sub sua tuitione et defensione eundem monasterium sicut et reliqua monasteria per cunctum imperium suum degentia [5] [recepisset] cum omnibus rebus ad predictum monasterium pertinentibus, quod libenter annuisse ibidem invenimus. Quapropter petierunt celsitudinem nostram ut nos demum auctoritatem domni et genitoris nostri per nostram auctoritatem conservare dignaremur atque eos sub nostra defensione recipere quemadmodum domnus et genitor noster fecerat. Quorum petitionem [6] denegare noluimus, sed eorum preces libenter annuimus. Proinde ergo volumus ut predictus abbas et monachi in sepe dicto monasterio degentes cum omnibus rebus quasque ad ipsum monasterium pertinere videntur vel deinceps juste adquirere putuerint sub nostra defensione et inmunitatis tuitione persistant, praecipientes atque jubentes decernimus ut nullus [7] judex publicus vel quilibet judiciariam exercens potestatem in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas possessiones predicti monasterii quas moderno tempore juste et rationabiliter possidere videtur in quibuslibet pagis et territoriis, quicquid ibidem propter divinum amorem conlatum fuit quȩque etiam deinceps in jure ipsius sancti loci divina pietas voluerit augere, ad causas audiendas vel freda exigenda, [8] aut mansiones aut paratas faciendas, aut fidejussores tollendos aut homines ipsius monasterii tam ingenuos quam et servos super terram ipsius commanentes distringendos, nec ullas redibitiones aut inlicitas occasiones requirendas, ullo unquam tempore ingredi audeat vel ea que supra memorata sunt penitus exigere presumat; et quicquid de rebus prefati monasterii fiscus noster exigere poterat, totum nos [9] pro remedio anime domni et genitoris nostri vel etiam pro heterna remuneratione predicto monasterio concedimus ut perennis temporibus in alimoniis pauperum et stipendiis monacorum ibidem Deo famulancium proficiat in augmentum; et quandoquidem divina vocatione supradictus abbas vel successores ejus de ac luce migraverint, quamdiu ipsi monachi inter se tales [10] invenire potuerint qui ipsam congregationem secundum regulam sancti Benedicti regere valeant, per hanc nostram auctoritatem et concessum licenciam habeant heligendi abbates, quatinus ipsos servos Dei, qui ibidem Deo famulantur, pro nobis et stabilitate regni nostri et salute populi nostri jugiter Domini misericordiam [11] exhorare delectet. Et ut hec auctoritas nostris futurisque temporibus, Domino protegente, valeat inconvulsa manere, manu propria subter firmavimus et anuli nostri inpressione sigillari jussimus.
[12] Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.
[13] (Chrismon) Jonas notarius ad vicem Hludowici recognovi et subscrip. (Signum recognitionis cum notis inclusis: Jonas notarius advicem Lu-do-vi-ci recognovi et subscripsi.) (Locus sigilli).
[14] Data kl. septembr., anno secundo regnante gloriosissimo rege Karolo, indictione IIII. Actum Corbanaco palatio regio. In Dei nomine feliciter.
Image de l'acte
Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala
Cliché Archives nationales de France.