844, 25 juin. — Saint-Sernin de Toulouse.
Charles le Chauve, renouvelant, à la prière de l'abbé Recesindus, un précepte de Louis le Pieux, met le monastère dé Notre-Dame d'Arles[-sur-Tech] et ses dépendances, spécialement l'église de Saint-Martin-de-Fenouillat, sous la protection royale et celle de l'immunité et lui confirme la liberté des élections abbatiales.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 117, fol. 288 (fol. 22 d'un dossier portant l'incipit: «Ex archivo Arulensis coenobii Be Me de Arulis inscripta sunt sequentia...»).
C. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 108, fol. 299 (dans un dossier portant l'indication: «Per lo sr de Marca».)
D. Copie partielle du xviie s., par Baluze, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 117, fol. 344, probablement d'après B.
E. Copie de la fin du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11897 (Anecdota, t. XII), fol. 91, sous le titre: «Praeceptum Karoli Calvi pro monasterio Arulensi, ex archivo monasterii Arulensi», d'après a.
F. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Languedoc (Bénédictins), vol. 74, fol. 187, d'après a.
a. Baluze, Capitularia regum Francorum, édition de 1677, t. II, col. 1448, n° lxiii, probablement d'après B.
b. Lecointe, Annales ecclesiastici Francorum, t. VIII, p. 727, d'après a.
c. Gallia christiana, t. VI, instrumenta, col. 47, d'après C.
d. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 458, n° xxxvii, d'après a.
e. Histoire générale de Languedoc, éd. Privat, t. II, preuves, col. 246, n° 120, d'après d.
f. Ramon d'Abadal i de Vinyals, Catalunya carolingia, t. II, 1re partie (1926-1950), p. 27.
Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 104.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 214.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1565.
Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 103.
Ce diplôme est daté du 25 juin de la quatrième année du règne. On a donc prolongé ici cette année au delà de son terme normal, le 20 juin. Étonné par cette anomalie, Dom Bouquet (d) proposait de corriger VII kal. julii en VII kal. junii. — Le diplôme de Louis le Pieux auquel sont empruntées les parties imprimées en petit texte est publié dans le Recueil des historiens de la France, t. VI, p. 522, n° xcvi. Il est daté du 17 septembre 820 (Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 725[701]).
Texte établi d'après BCa.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Si erga loca divinis cultibus mancipata propter amorem Dei ejusque in eisdem locis sibi famulantes beneficia oportuna largimur, premium nobis apud Dominum eterne remunerationis rependi non diffidimus. Idcirco noverit omnium fidelium nostrorum tam presentium quam futurorum, sollertia quia vir venerabilis Recesindus, abba monasterii sancte Marie in Arulas, veniens ad nos obtulit obtutibus nostris auctoritatem domini et genitoris nostri Ludovici imperatoris qua continebatur qualiter predictum monasterium edificatum a Castellano condam valle que dicitur Asperia sub sua immunitate atque defensione cum monachis ibidem Deo famulantibus et omnibus rebus ad se pertinentibus plenissime suscepisset. Unde prenominatus abba Recesindus nostram deprecatus est clementiam ut predictum monasterium denuo cum monachis ibi consistentibus et cum cellulis ibidem aspicientibus, id est cum ecclesia sancti Martini ad ipsas Felonicas in via que discurrit ad ipsas Clusas cum ceteris rebus ad predictum monasterium sancte Marie pertinentibus vel aspicientibus sub nostro reciperemus mundeburdo atque tuitione, quatinus idem monachi cum omnibus ad eos pertinentibus quiete atque secure viverent. Cujus precibus ob amorem Dei et reverentiam divini cultus aurem accommodare placuit et hos nostre auctoritatis regales apices fieri decrevimus, per quos precipimus atque jubemus ut nullus judex publicus aut quislibet ex judiciaria potestate in predictas cellulas aut in rebus ad predictum monasterium legaliter aspicientibus ingredi temerario ausu, ad mansiones vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos aut homines ejusdem monasterii distringendos, aut ullas redibitiones aut inlicitas occasiones requirere aut exactare presumat, sed liceat predictum abbatem et successores suos cum his rebus presenti tempore ad prefatum monasterium aspicientibus seu etiam a bonorum hominum largitione abhinc delatis sub nostra defensione quiete vivere ac residere; et quandoquidem divina vocatione memoratus abba de hac luce migraverit, quandiu ipsi monachi inter se tales invenerint qui eos secundum regulam sancti Benedicti regere valeant, licentiam habeant eligendi abbatem, quatinus ipsos monachos pro nobis, conjuge proleque nostra vel pro stabilitate totius regni nostri jugiter Domini misericordiam exorare delectet. Et ut hec auctoritas nostris futurisque temporibus, Domino protegente, valeat inconvulsa manere, manu propria subter firmavimus et anuli nostri impressione signari jussimus.
Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.
Jonas diaconus ad vicem Ludovici recognovit.
Dat. VII kal. julii, anno IIII, indictione VII, regnante Karolo gloriosissimo rege. Actum in monasterio sancti Saturnini dum obsideretur Tolosa. In Dei nomine feliciter. Amen.