844, 9 décembre. — Saint-Denis.

Charles le Chauve, renouvelant à la prière de l'abbé Enjoubert (Engilbertus) un précepte de Louis le Pieux, exempte des tonlieux et de tout autre droit les agents du monastère des Fossés parcourant le royaume pour y faire le commerce et leur garantit la sécurité.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-860), Vol. 1, Paris, 1943, no59.

A. Original. Parchemin autrefois scellé. Hauteur, 521 mm. à gauche, 512 mm. à droite; largeur, 623 mm. en haut, 667 mm. en bas. Archives nationales, K 10, n° 92.

B. Copie de décembre 1279, dans un vidimus original du garde de la prévôté de Paris, autrefois scellé sur double queue de parchemin, Archives nationales, L 455, n° 9 (anc. L 541, n° 3).

C. Copie du xve s., dans le cartulaire dit Cartulaire en papier ou Cartulaire de l'an 1400, Archives nationales, LL 49 (anc. 115), fol. 44 v°, sous le titre: «Quomodo Karolus rex renovavit scripta patris sui et locum Fossatensem suscepit in sua defenssione».

D. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 41, fol. 177, sous le titre: «Praeceptum Carolis regis de libero transitu per omnes fines regni negociandi causa sine solutione cujusquam telonei», d'après un cartulaire de Saint-Maur-des-Fossés.

E. Copie du xviie s., dans les papiers de Lecointe, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17020 (anc. Oratoire 199, 3), sous le même titre que D, d'après le même cartulaire.

F. Extraits de l'année 1606, par Peiresc, Antiquitez françoises, t. XXIII, 1, Bibliothèque de Carpentras, ms. 1791, fol. 426 v° et 427 v°, d'après des notes du chanoine Jacques Dubois, avec description du sceau.

G. Extraits de l'année 1721, pour Jean Bouhier, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17709 (anc. Bouhier 26), p. 123, pièce n° 101, avec le dessin du monogramme et la description du sceau.

H. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11897 (Anecdota, t. XII), fol. 94, d'après a.

I. Copie de l'année 1779, par Charles Carpentier, Archives nationales, LL 50 (anc. 116), fol. 51 v°, d'après C.

a. Baluze. Capitularia regum Francorum, édition de 1677, t. II, col. 1453, n° lxvii, sous le même titre que DE.

b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 469, n° xlviii, d'après a.

Fac-similé : de l'original: Lot, Lauer et Tessier, Diplomata Karolinorum, III, pl. xiv.

Indiqué : Georgisch, Regesta, t. I, col. 105.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 215.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1571.

Indiqué : Tardif, Cartons des rois, p. 97, n° 146.

Indiqué : Lot et Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 130, n. 1.

Indiqué : Jusselin, Liste chronologique... dans Le Moyen Age, t. XXXIX (1929), p. 221, avec fac-similé des notes.

Le précepte de Louis le Pieux confirmé par Charles le Chauve est daté du 20 juin 816; l'original en est conservé aux Archives nationales sous la cote K 8, n° 33; il a été publié par J. Tardif, Cartons des rois, p. 79, n° 109; cf. Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten, n° 618 (598). Les passages du diplôme de Charles le Chauve empruntés au diplôme de Louis le Pieux sont imprimés en petit texte.


In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus gratia Dei rex. Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, vicariis, centenariis, thelonariis, actionariis vel omnibus rem publicam [2] administrantibus seu cunctis fidelibus sanctae Dei Ecclesiae et nostris, tam praesentibus quam futuris, notum esse volumus quia vir venerabilis Engilbertus, monasterii Fossatis abbas, nostrae ostendit celsitudini praeceptum bonae memoriae domni et genitoris nostri Hludowici imperatoris, in quo contineba-[3]-tur qualiter ad petitionem Bigonis quondam inlustri comitis ipsum monasterium, quod est constructum in honore sanctae et intameratae semperque virginis Mariae necnon et beatorum apostolorum Petri et Pauli super fluvium Maternam, sub suo mundeburde atque defensione cum omnibus rebus [4] et hominibus eidem monasterio subjectis suscepisset, ex sua fratrumque sibi commissorum parte humili supplicatione deprecans ut in nostra[m] ac genitoris nostri elemosinam ipsum monasterium sub nostra tuitione et defensione simili modo reciperemus et idem praeceptum nostro nomine renovare [5] ac confirmare juberemus, in quo etiam illud similiter, sicut et in praedicto praecepto insertum fuit, inserere petierunt ut quandoquidem monachi[s] in eodem monasterio degentibus missos suos in aliquam partem regni nostri negotiandi gratia dirigere, cum carris videlicet et sagmis seu [6] navigio vel cum quolibet negotio, licentiam haberent pergendi ubi voluerint absque alicujus infestatione vel contrarietate. Quorum petitionibus propter Dei amorem et piae recordationis genitoris nostri ac nostram elemosinam libenter annuere et has auctoritatis nostrae [7] litterulas conscribere et roborare decrevimus, per quas cunctis fidelibus nostris, praesentibus et futuris, jubemus ut, ubi missi pra[edicti abb] atis aut successorum ejus infra ditionem regni nostri negotiandi causa directi fuerint, nemo theloneum, neque quod vulgo [8] dicitur ripaticum neque rotaticum aut pontaticum vel portaticum aut trivaticum atque cispitaticum necnon et salutaticum aut ullum [cen] sum vel ullum occursum aut ullam redibitionem ab ipsis accione aut exactare praesumat, sed liceat tam eos quam homines [9] vel omnia illorum cum pace discurrere et negotia sua libenter peragere et ad quascumque civitates aut portus vel loca accessum habuerint nullam inquietudinem aut detentionem aut contrarietatem ab aliquo fidelium nostrorum patiantur, sed ubicumque direc-[10]-ti fuerint, sive navigio aut terreno, securi et quieti cum omnibus quae deferunt per praesentem auctoritatem nostram ire et redire valeant. Et ut haec auctoritas firmior habeatur et a fidelibus sanctae Dei Ecclesiae et nostris diligentius conservetur, [11] manu propria nostra subter firmavimus et anuli nostri inpressione adsignari jussimus.

[12] Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.

[13] (Chrismon) Meginarius notarius ad vicem Hludowici recognovi et s. (Signum recognitionis cum notis inclusis Me-gi-na-rius notarius atque diaconus advicem Lu-do-vi-ci recognovi et subscripsi). (Locus sigilli.)

[14] Data V id. decembr., anno Christo propitio V regnante Karolo rege, indictione VII. Actum monasterio sancti Dyonisii. In Dei nomine feliciter. Amen.


Image de l'acte

Cliquez pour zoomer ou afficher en plein écran. — Consulter sur Nakala

Cliché Archives nationales de France.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook