845, 21 octobre. — «Villa Noviente».

Charles le Chauve, à la prière d'Evrouin (Hebroinus), évêque de Poitiers et archichapelain du palais, donne à titre de bénéfice au monastère de Glanfeuil, où repose le corps de saint Maur, des biens sis en Anjou, savoir dans la «villa» de Bessé, la maison seigneuriale avec l'église des saints Gervais et Protais avec vignes, etc., et dix manses; dans la «villa» de Rillé, un courtil abandonné et cinq manses et demi; dans la «villa» de Sion, la terre «Sancti Syrici», [soit?] un manse dépendant de Bessé; dans la «villa Mirenola», dix manses avec l'église dédiée à Notre-Dame et à saint Martin; à Lézon (in Anadone), cinq manses; dans la «villa» de «Fanum» un manse, et un autre à Pocé; tous ces biens tels que les a possédés feu Itier (Itharius), fidèle du roi, à charge pour les officiers et recteurs du monastère de payer les nones et dîmes aux églises auxquelles elles sont dues.

Référence : Arthur Giry, Maurice Prou, Georges Tessier et Ferdinand Lot (éd.), Recueil des actes de Charles II le Chauve, roi de France (840-860), Vol. 1, Paris, 1943, no79.

A. Original perdu.

B. Copie du xiie s., dans le Cartulaire de Saint-Maur-sur-Loire, Archives de Maine-et-Loire, H 1773, fol. 5 v°, sous le titre: «Carta de Bisdisciaco».

C. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 41, fol. 154 v°, d'après B.

D. Copie du xviie s., par Sirmond, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 139, p. 102, d'après B.

E. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11898 (Anecdota, t. XIII), fol. 83 v°, d'après B.

F. Copie du xviiie s., par Dom Housseau, Bibliothèque nationale, Collection de Touraine, vol. 1, pièce n° 69 (autrefois 56), d'après B.

G. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Touraine, vol. 1, pièce n° 60 (autrefois 50 bis), d'après B.

H. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 1, fol. 166, d'après B.

I. Copie moderne, Archives de Maine-et-Loire, H 1774, d'après B.

a. Besly, Evesques de Poictiers, p. 22, d'après B.

b. Recueil des historiens de la France, t. VIII, p. 481, n° lix, d'après a.

c. P. Marchegay, Cartularium monasterii Glannafoliensis sive Sancti Mauri ad Ligerim, dans les Archives d'Anjou, t. I (1843), p. 361, n° xix, d'après B.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 218.

Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 1585.

Indiqué : F. Lot et L. Halphen, Le règne de Charles le Chauve, p. 153, n. 3.


(Crux) In nomine sancte et individue Trinitatis. Karolus gracia Dei rex. Si in loca divinis cultibus mancipata aliquid conferimus, regie consuetudinis opera imitamur, quin eciam hoc ipsum ad eterne beatitudinis gloriam capessendam profuturum nobis omnimodo confidimus. Itaque notum sit omnibus sancte Dei Ecclesie fidelibus et nostris quia venerabilis vir Hebroinus, episcopus sacrique palacii nostri archicapellanus, adiens culminis nostri serenitatem, deprecatus est ut quasdam res in pago Andecavo sitas monasterio Glanne, ubi sanctus Maurus humatus reverenter veneratur, et ad ejusdem loci honorem atque ad monachorum ibi consistencium juvandam necessitatem, conferre atque in jus beneficiarium per celsitudinis nostre scriptum confirmare dignaremur, quarum scilicet rerum hec sunt vocabula: in villa Bidisciaco, casam dominicatam cum ecclesia preciosorum Christi martirum Gervasii et Protasii, cum vineis et ceteris ad se pertinentibus rebus, et factos decem; in villa Riliaco, curtilem desertum cum suis appendiciis, et factos quinque et medium cum omnibus eorum integritatibus; in villa Syon, terram Sancti Syrici, factum unum aspicientem ad Bidisciacum; in villa Mirenola, factos decem cum ecclesia dedicata in honore genitricis Dei Mariȩ et sancti Martini; in Anadone, factos quinque; in villa Fano, factum unum, et in Portiaco alterum. Has denique res cum omni integritate, id est cum colonis et servis ibi conmanentibus, cum domibus et supraposito, cum terris cultis et incultis, cum vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis, farinariis aquarumve decursibus, exitibus et regressibus, cum omnium rerum plenitudine, sicut easdem cognoscitur habuisse quondam fidelis noster Itharius, prememorato monasterio Glanne condonavimus atque per hanc precellencie nostre auctoritatem pleniter confirmamus, videlicet ut ministri et rectores ejusdem loci partibus sanctarum ecclesiarum quibus ipse res jure et legaliter cognoscuntur pertinere, secundum morem antiquum, annis singulis nonas et decimas persolvere nullo modo negligant ipsasque sepe dictas res, sine cujuspiam inquietacione, secundum regulam sancti patris nostri Benedicti, per omnium annorum curricula agentes securi teneant atque possideant quamdiu ibi sub norma monastica Domino militantes extiterint, et piissimi judicis misericordiam pro nostra omnisque populi Christiani salute assiduis precibus inplorent. Ut autem hec nostra auctoritas per futura tempora meliorem in Dei nomine optineat firmitatem, manu nostra subter firmavimus et anuli nostri inpressione signari jussimus.

Signum (Monogramma) Karoli gloriosissimi regis.

Data duodecimo k. novembris, anno sexto regnante Karolo gloriosissimo rege, indictione octava. Actum villa Noviente. In Dei nomine feliciter. Amen.