919, 20 août. — Longchamp-lès-Bastogne.

Charles III, à la prière de Richer, abbé du monastère de Priim, fondé par son ancêtre le roi Pépin, à l'instigation de la reine Bertrade, renouvelle les privilèges accordés à cet établissement par ses « augustes » prédécesseurs, c'est à savoir : 1° la libre élection de l'abbé par les moines ; 2° la mainbour et l'immunité ; 3° le libre choix par l'abbé des avoués, hors de la présence du roi, à n'importe quel mall du comte, quel qu'il soit ; 4° l'affectation au luminaire et au soulagement des indigents des recettes que le fisc aurait pu tirer des biens du monastère ; 5° l'exemption de tous tonlieux, même occasionnels, et de levées, dans tous les marchés du royaume, des droits de navigation ou naule dans les ports ; 6° la validité des donations faites par les souverains et les particuliers, même si les titres ont péri pour une cause quelconque ; 7° la permission de poursuivre quiconque détiendrait des biens du monastère ; 8° l'autorisation aux abbés d'établir des marchés dans les domaines et d'y battre monnaie au nom du monastère.

Référence : Philippe Lauer (éd.), Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France (893-923), Vol. 1, Paris, 1940, no4.

A. Original perdu.

B. Copie du xiie s., dans le Liber aureus ecclesiae Prumiensis, Bibliothèque municipale de Trèves, ms. n° 1709, fol. 79.

C. Copie du xve s., dans une copie de B, Archives de l'État, à Coblence, Abteilung 18, n° 2066, fol. 24 v°, n° 36, sous la rubrique « Preceptum Karoli regis super electionem et emmunitatem necnon super monetam et de advocatis ».

D. Copie du 5 octobre 1476, dans un vidimus de l'officialité de Trèves des privilèges de l'abbaye (n° 7), Bibliothèque municipale de Trèves, Urkunden n° 1, d'après B, même rubrique.

EF. Deux copies de l'an 1612, dans un cartulaire de l'abbaye, Bibliothèque municipale de Trèves, ms. n° 2067, fol. 40 et fol. 133 v°.

G. Copie du xviiie s., Archives départementales des Ardennes, C. 462, fol. 21 v°-24 v°.

a. Knaff, Defensio abbatiae S. Salvatoris Prumiensis, p. 57.

b. Hontheim, Historia Trevirensis diplomatica, t. I, p. 265.

c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 548, n° lxxx, d'après b.

d. Gallia christiana, t. XIII, instrum., col. 318.

e. H. Beyer, Mittelrheinisches Urkundenbuch, t. I, p. 225, n° 162, d'après B (à l'année 920).

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 381 (à l'année 920).

Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1966 (à l'année 920).

Indiqué : Beyer, Mittelrheinisches Urkundenbuch, t. II, Regesten, p. 612, n° 194.

Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 332 (à l'année 920).

Indiqué : Goerz, Mittelrheinische Regesten, t. I, p. 247, n° 847.

Certaines clauses que renferme cet acte seraient inadmissibles au siècle précédent dans un diplôme royal. Elles ne suffisent pas, semble-t-il, à une époque de transition, pour le faire entièrement rejeter.


Texte d'après B.

(Chrismon). In nomine sanctȩ et individuȩ Trinitatis. Karolus divina favente clementia rex. Si erga loca divinis cultibus mancipata curam et diligentiam adhibemus parentumque nostrorum ac decessorum instituta non solum firmamus, verum etiam augmentare satagimus, id nobis in aeternȩ remunerationis retributione profuturum confidimus veraciter. Quapropter omnibus sancte Dei ecclesiȩ nostrisque fidelibus, presentibus videlicet et futuris, cognitum esse volumus quoniam inclitus ac venerabilis Richarius, abba Prumiensis monasterii, quod divae memoriae Pippinus, quondam rex Francorum, proattavus noster, suggessu et consensu Bertradae auguste conjugis suae, in honore domni et salvatoris mundi ejusque sanctissime matris genitricis Mariae, in juris sui proprietate a fundamentis extruxit, una cum collegio monachorum sub eo regulariter degentium, adiit serenitatis nostrae clementiam, deprecans ut monimenta et auctoritates augustorum, ab ipso videlicet Pippino, et infra quae super tenore ac statu prefati monasterii suis preceptis et edictis roborarunt, eadem nos innovare et regali auctoritate confirmare denuo dignaremur. Quorum petitionibus libentissime annuentes propositique sui constantiam in divinis excubiis indefensam fore cognoscentes, decrevimus ita fieri et jussimus hoc presens muniminis nostri conscribi preceptum, per quod cognoscant omnes Dei fideles et nostri, tam presentes quam futuri, quoniam quicquid de statu predicti loci cunctorumque ad illum pertinencium universi decessores nostri serenissimi augusti utiliter perfecteque sanxerunt, id inconvulsum et stabile modis omnibus manere cunctas per successiones decernimus. Igitur, secundum preceptum et edictum preclarissimi prefati regis Pippini omniumque successorum ejus augustorum auctoritatem, privilegium sit monachis predicti cenobii eligendi sibi abbatem more solito de ipsa congregatione, nec aliunde recipiendi rectorem vel potestate alicujus personae, sed in eadem electione vigeat cum nostro consensu atque consilio de ipsa congregatione sapientiorumque probitas et humilis suggestio. Volumus preterea sicque decernimus ut res, ville, cellȩ atque possessiones in quibuscunque sitae sunt provinciis et prefato subditae servire debent loco, sub defensione nostrae tuitionis atque mundoburdo ab omni reactione ac discussione cujuspiam immunes et intactae semper consistant, nullus in eis comes sive aliqua judiciaria potestas eorumque aliquis qui rem publicam administrare debent, locum habeant tenendi audientiam vel placitum, ab eis exigendi freda, parafredos, conjectos, vehiculos, alicujus requirendi bannum vel heribannum, tam a servientibus et colonis qui per eadem passim resident territoria, quam etiam a liberis et de eisdem beneficia habentibus, quod sic censuit Karolus de eis, Karolus filius Pippini, imperator maximus, omnesque post eum usque ad hec tempora reges augusti, et ut abbas suos advocatos habeat licentiam statuendi sine regis presentia, in cujuscumque comitis mallum voluerit. Quicquid vero jus fisci de supradictis rebus ad regios usus ministrorumque ejus exigere poterat, ad luminaria ejusdem ecclesiȩ ac recreationes indigentium, sicuti ab eis est concessum, et nos in sempiternum concedimus. De teloneis quoque cunctis, etiam occasionalibus, exactionibus, quemadmodum constat prefinitum a supradictis regibus, precipiendo decernimus ne quis exigere presumat ab eorum ministris et missis, qui ob diversas causas ac necessitates discurrunt per loca diversa, sed neque ab ullo de tota familia sancti Salvatoris, in ullo mercato regni nostri portuque navali vel naulum requiratur vel teloneis sintque semper et ubique ab hujusmodi exactoribus et exactione immunes et securi, quocumque locorum ditionis nostrae potuerint pervenire. Placuit etiam nobis illud interserere ut si aliquid minus repperitur de imperialibus aedictis regalibusque preceptis vel strumentis cartarum per quȩ loco supradicto a nobilium filiis res legaliter sunt collata, quod concrematione incendii facti per inruptionem paganorum seu aliqua negligentia vel nimia vetustate deperiisse probatur, nullus contra locum illum ejusque privilegia aliquas repetitiones aut occasiones propter hujusmodi rem movere deinceps presumat, sed quodcumque loco illi secundum legem a quocunque conlatum est actenus sine repeticione possedit jugiter absque contradictione alicujus possideat. Et si aliqua exinde per pravitatem pravorum hominum sunt subducta vel subtracta, repetendi ea liberam habeant facultatem. Inter liberales donationes quas decessores nostri reges loco eidem contulerunt repperitur hoc ab eis esse concessum quatinus si rectores ejus utile judicarint, mercatum statuant in quocumque potestatis suȩ loco voluerint propriique numismatis percussuram monetam ex regia haberent auctoritate licentiam, quod et nos, si sic abbas necessarium duxerit, libenter annuimus et auctoritate nostra roboramus, sitque locus ille sub tutamine vel emunitate nostrȩ defensionis, sicut fuisse probatur sub omnium qui ante nos fuerunt regum tuicione. Et quia rex non dedignetur celestis loci illius esse possessor, rex terrenus in quantum valet ad vicem ejus hujus infatigabilis studeat esse defensor, quatinus milites Christi ibi degentes pro nobis atque omnibus ad nos pertinentibus continuas preces et laudes die noctuque Deo persolvere certent. Et ut hec liberalitatis nostrae institutio firmiorem obtineat firmitatem, manu propria subter firmavimus anulique nostri impressione sigillari jussimus.

Signum Karoli gloriosi regis.

Gauzlinus notarius ad vicem Rotgarii archiepiscopi summique cancellarii recognovi.

Data XIII. kal. septembris, indict. VII., anno XXVII. regnante Karolo rege, redintegrante XXII., largiore vero hereditate [indepta] VIIII. Actum in pago Arduenna, in villa nuncupante Longcamp.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook