921, 25 avril. — Compiègne (Palais).

Charles III, à la prière du prêtre Hadeger, son officier, surnommé le Justicier, détermine la dotation de la chapelle fondée par lui dans le monastère de Saint-Corneille de Compiègne en l'honneur de sainte Vaubourg et dédiée le 25 avril. Cette dotation se compose : 1° de trois manses tenus de lui à Verberie, dont les noms sont portés d'ancienneté au polyptyque ; 2° de douze bonniers à Venette donnés au même par le roi en pleine propriété. Hadeger continuera à jouir du tout sa vie durant. A sa mort le trésorier de Saint-Corneille choisira un frère pour desservir ladite chapelle. Il devra, sur les revenus des trois manses, préparer chaque année à la sainte Vaubourg, le 1er mai, une bénédiction (réfection) pour les religieux, en mémoire du roi. Sur les revenus des douze bonniers un anniversaire en l'honneur d'Hadeger sera célébré sous forme d'un repas de vin, pain et viande. Tout fiscalin ou tout fidèle du roi aura la permission de disposer de son bien propre (alleu) en faveur de ladite chapelle.

Référence : Philippe Lauer (éd.), Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France (893-923), Vol. 1, Paris, 1940, no9.

A. Original perdu.

B. Copie du xviie s., dans les Antiquités de Compiègne par Dom Gillesson, Bibliothèque nationale, ms. franç. 24064, fol. 216.

CD. Deux copies des xviie et xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 21, fol. 124 v° (preuves de Dom Placide Bertheau) et vol. 54, fol. 98 (par Dom Grenier), d'après A.

E. Copie du xviiie s., par Dom Grenier, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 4, fol. 87, d'après « l'original fort maltraité, conservé dans les archives de l'abbaye de Saint-Corneille de Compiègne, layette 1re, liasse 2e, n° 7. ».

F-H. Extraits du xviie s., provenant de Gaignières et d'Auguste Galland, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17048, p. 423, ms. franç. 16188, fol. 156, et 18082, fol. 204 v°.

I. Extrait du xviie s., Bibliothèque municipale de Carpentras, mss. Peiresc, registre XXIII, vol. I, p. 443.

a. E. Morel, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Corneille de Compiègne (Société historique de Compiègne), p. 30, n° xi, d'après B et une copie non cotée des Archives de l'Oise.

Indiqué : Mabillon, De re diplomatica, p. 560, n.

Indiqué : Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 552, n. c, d'après Mabillon.


Texte établi d'après B à E.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina propitiante clementia rex Francorum. De omni Dei qua modicus homo utitur facultate nil proinde aliud ab eo exigitur nisi cultura divinitus exigenda seu assidua dominici beneficii laude colenda, ut ipsa que Deo de suis datis reddimus, se jubente, aeternam prestent nobis salutem. Qua de causa omnium sanctae Dei ecclesiae fidelium ac nostrorum, praesentium seu futurorum, noverit religiositas quia vir laudabilis Hadegerus Dei sacerdos simulque ministerialis nostrae sublimitatis, ex quo vocatur justiciarius, nostrae auctoritatis permissu et consensu suis fundavit stipendiis capellam in Compendio monasterio cohaerentem templo sanctae Mariae semper virginis sanctorumque martyrum Cornelii et Cipriani ac ibi reliquias sanctae Walburgis virginis conderemus, quas pro Dei amore et honore ejusdem virginis ad nostram salutem adquisivimus, aedificavimus atque illam fecimus dedicare .VII. kalendas maiarum, dedimusque ibi in dotem tres mansos in Vermeria, quas ipse Hadegerus in beneficii jure ex nostro tenebat dono. Et haec sunt eorum nomina qui eosdem incoluerunt mansos ex antiquo, ut est scriptum in polipdico de Vermeria : mansus Anglolfi, mansus Adervoldenge, mansus Tangisi. Preterea in villa Venetta, idem Hadegerus de suo alode quem illi dedimus, bunuaria duo[decim] tribuit sanctae Walburgi in die dedicationis ipsius capellae. De cujus dote hanc omni tempore observare statuimus, ratione ut sepe dictus Hadegerus, quoad vixerit, cum capella ipsos beneficiatos sibi teneat mansos, post suum vero obitum thesaurarius sanctae Mariae, sanctorumque Cornelii et Cipriani recipiat illam in sua tutela, et per consensum fratrum talem ibi eligat [de speciali] fratrem de suis, qui cum Dei timore capellam custodiat ac cotidianum seu canonicum in ea celebret cursum, et de omni apportatu qui illic erit oblatus in Xristo [quod sit bonum] stante magistro suo, set de tribus mansis [prefa]tis in missa sanctae Walburgis, que kalendis maii est, ut singulis annis preparet fratribus benedictionem cibi potusque in memoriam nostram, et de duodecim bunuariis quos dedit Hadegerus illius anniversarium per omnes annos faciant cum perceptione vini, panis et carnis. Quicumque etiam fiscalinorum nostrorum sive fidelium aliorum sancte Walburgis ad prefatam capellam dare de suo alode voluerit, licentiam eis permittimus. Unde hoc preceptum de rebus dictis fieri jussimus, ut prefati mansi cum mancipiis desuper com[manentibus] utriusque sexus, et bunuaria duodecim cum terris cultis, pratis, pascuis, vineis, [exitibus], regressibus et quicquid dictum est integraliter habeant et possideant ad illam capellam, ad opus sanctae Walburgis. Ut h[oc praeceptum] firmum obtineat vigorem in [futurum manu firmiter proprio] anulo illud nostro jussimus sigillari.

Signum Karoli (Monogramma) regis gloriosi.

Gauzlinus notarius vice Rodgeri archiepiscopi recognovit (Locus sigilli). Datum VII. kalendas maii, indictione VIIII., anno XXVIIII. regnante Karolo rege inclito, redintegrante XXIIII. largiore hereditate indepta [.X.] Actum Compendio regiae sedis palatio. Firmiter.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook