920, 8 septembre. — Herstal (Palais).

Charles III, à la requête des comtes Haganon, Raoul et Ségard, concède à l'église de Cambrai, régie par l'évêque Étienne, le « personnage le plus éminent du royaume », les abbayes de Saint-Pierre de Maroilles et Saint-Pierre de Crespin-en-Hainaut, où sont conservées les reliques de saint Hubert et de saint Landelin, et autorise l'évêque Étienne à y établir un marché avec tonlieu, sous la protection de l'immunité royale qui s'étendra à une lieue à l'entour desdits établissements.

Référence : Philippe Lauer (éd.), Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France (893-923), Vol. 1, Paris, 1940, no6.

A. Original perdu.

B. Copie du xie s., dans le lib. I c. 68 (67) des Gesta pontificum Cameracensium, manuscrit autographe à la Bibliothèque de La Haye, n° 303, d'après A.

C. Copie du xiie s., dans le Cartulaire A de l'église de Cambrai, Bibliothèque nationale, ms. lat. 10968, fol. 5, sous la rubrique : « Privilegium Karoli super duabus abbaciis Mariculis et Crespin datis Stephano episcopo », d'après A.

D. Copie du xive s., dans un rouleau de parchemin de la Chambre des Comptes de Lille, Archives départementales du Nord, B 1495, pièce n° 5 (suivie d'une traduction en français), d'après A.

E. Copie de 1765 dans le cartulaire n° 7 de Maroilles, Archives départementales du Nord, fonds de Maroilles, Cartulaire des rentes rachetées, fol. 100, avec la mention : « collationné... à l'original qui n'est signé de personne. »

F. Copie de 1774, par Dom Queinsert, d'après le cartulaire de Crespin du xiiie s. (fol. 88 v°), aujourd'hui perdu, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. IV, fol. 82.

G. Copie du xviiie s., dans le Cartulaire du chapitre de Notre-Dame de Cambrai, formé par l'abbé Mutte, Archives départementales du Nord, G (fonds de la cathédrale de Cambrai), fol. 11, pièce 3 bis, avec la mention : « contuli cum autographo », d'après A.

a. Gesta pontificum Cameracensium, lib. I, c. 68 (67) (édit. Bethmann, dans Monumenta Germaniæ historica, Scriptores, t. VII, p. 425), d'après B.

b. Miraeus, Opera diplomatica, édit. Foppens, t. IV, p. 175, d'après B.

c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 549, n° lxxxi, d'après B.

d. Ghesquière et De Smet, Acta sanctorum Belgii, t. IV, p. 126, d'après B.

e. Leglay, Chroniques de Cambrai et d'Arras, p. 102 et 452 (à 921), d'après B.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 382.

Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1967.

Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 333.

Indiqué : J. Finot, Liste des diplômes des rois carolingiens et des premiers rois capétiens conservés aux Archives du Nord, p. 15, n° vi.


Texte établi d'après B à G.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina propitiante clementia rex Francorum. Xpistianae conversationis religio bipertito videtur regimine subsistere regali utique et sacerdotali. Ergo sacerdotale decet regiis augmentari ac sublimari honorum munificentiis quo regalis diu dignitas resideat in solio regni sub aequitatis virga, juxta quod Deus de se in Sapientia loquitur : « Per me reges regnant et judices legum decreta discernunt. » Hac de causa noverit omnium sanctae Dei aecclesiae fidelium religiositas quia comites venerabiles Hagano ac Rodulfus nostram adeuntes serenitatem humiliter expetierunt ut sanctae Cameracensi ecclesiae, cui praeest praesul Stephanus, vir quippe totius regni strenuus, ad sanctam Dei genitricem Mariam largiremur sub perpetua stabili[que] subjectione in pago Hainoiense, super fluenta Helprae, abbatiunculam dictam Maricolas, ubi jacet sanctus Humbertus corpore, in ecclesia quae est in honore sancti Petri dedicata. Nos itaque illorum cognoscentes congruam esse petitionem, devote eandem abbatiunculam cum suis omnibus adjacentiis delegamus ad praedictam sedem sanctae Mariae perpetualiter ibi habendam. Dehinc et venerabilis comes Sechardus expetiit ipse ut in pago praefato Hainoio, super flumen Hon, abbatiunculam dictam Crispin, ubi jacet sanctus Landelinus in ecclesia in honore sancti Petri dicata, quam abbatiunculam idem dictus Sechardus beneficio habebat, concederemus sanctae Mariae ad praescriptam sedem Cameracensem perpetualiter ibi habendam, cum suis omnibus adjacentiis, et ita fecimus. Verum, praecatu praedictorum comitum permittimus, ob remedium animae nostrae, praescripto antistiti Stephano in locis suae concessis ecclesiae, hoc est Marellias seu Crispin, mercatum statuere et teloneum inde capere ; et circum ista loca, quantum unius leuge tetenderit spatium, neque comes, neque ulla judiciaria potestas freda exercendi potestatem habeat, neque quilibet praesentium vel succedentium de illis dictis abbatiunculis sanctae Mariae Cameracensis ecclesiae temptet facere abstractionem, subreptionem, divisionem, refragationem, inquietudinem, contradictionem, praejudicium, violentiam, sed cum villulis suis ac earum continentiis, videlicet ecclesiis, aedificiis, silvis, pratis, pascuis, terris, aquis aquarumque decursibus, farinariis, piscationibus, perviis, vineis, mancipiis desuper commanentibus, et quicquid ibi in omnibus rebus juste et legaliter appendit habendum possidendum sanctae Mariae ad supradictam sedem tradimus ; faciantque rectores ejus aecclesiae exinde quodcumque sua suorumque poposcerit utilitas. Unde hoc praeceptum firmitatis industria factum, manu firmamus nostra ad opus sanctae Mariae et anulo nostro jussimus sigillari.

Signum Karoli (Monogramma) regis incliti.

Gauzelinus notator vice Rotgeri archiepiscopi summique cancellarii recognovit.

Datum VI. idus septembris, indictione VIII., anno XXVIII. regnante Karolo rege glorioso, redintegrante XXIII., largiore vero hereditate indepta VIIII. Actum in palatio Heristallo. Feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook