922, 4 mars. — Emmerich.
Charles III, à la prière des chanoines de l'église de Toul, qui, privés de leur patron (l'évêque), sont venus le trouver à Duisbourg où l'appellent les affaires du royaume, prière appuyée par l'archevêque [de Trèves] Roger, renouvelle le diplôme de l'empereur Charles [le Gros] qui confirme en les énumérant les possessions de la cathédrale Saint-Étienne de Toul.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 47, fol. 12.
a. Benoît [Picart], Histoire ecclésiastique et politique de Toul, preuves, p. xv, « ex archivo Tullensi ».
b. Dom Calmet, Histoire de Lorraine, 1re édit., t. I, preuves, p. 335 ; 2e édit., t. II, preuves, p. 172.
c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 553, n° lxxxvi, d'après a.
Indiqué : Georgisch, Regesta chronologico-diplomatica, t. I, p. 200.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 383.
Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1974.
Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 336.
Indiqué : Goerz, Mittelrheinische Regesten, t. I, p. 244, n° 855.
Indiqué : E. Duvernoy, Catalogue des documents des archives de Meurthe-et-Moselle antérieurs à 1101 dans le Bibliographe moderne, 1907, p. 14, n° 26.
Texte établi d'après B et a.
Les parties imprimées en petit texte sont empruntées au diplôme de Charles le Gros du 21 juin 885.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina favente clementia rex. Si necessitatibus canonicorum Christo famulantium ob aeternae remunerationis amorem opem ferimus, hoc procul dubio ad animae nostrae salutem pertinere confidimus animosque illorum circa divinum cultum accendimus atque ut pro nobis oratores fideles existant libentiores efficimus. Notum sit igitur universis sanctae Dei ecclesiae fidelibus nostrisque, praesentibus et futuris, quia cum pro diversis regni nostri negociis ad locum qui vocatur Disborch devenissemus, canonici sancti Stephani urbis Leuchorum, proprio orbati patrono, nostram expetierunt clementiam, obsecrantes ut privilegium villarum, ecclesiarum, vinearum ad eorum usus pertinentium, juxta piae recordationis Karoli imperatoris ordinationem et statutum, nostrae auctoritatis praecepto renovando confirmaremus. Quapropter, annuente et exhortante nos sanctissimo episcoporum nostrorum qui tunc praesentes fuere collegio, necnon interveniente Rotgero archiepiscopo, insuper pro mercedis nostrae augmento, canonicis urbis illius villas seu res et mancipia per diversa loca conjacentes sub privilegii testamento roboramus, quatenus eorum usibus et necessitatibus perpetuo jure famulentur, videlicet ex facultatibus jam dictae ecclesiae sancti Stephani Tullensis, villam Noviantum, cum ecclesia omnibusque appendiciis suis, cum rivulo nominato Vido per eandem villam decurrente, ad piscationem fratrum. [Bannum etiam nostrum pro silva similiter eis concessimus] ; Sorberiacum cum ecclesia, Orchadas pariter cum ecclesia, Troceiacum cum ecclesia omnique integritate sua, necnon et Bevronem cum omnibus suis appendiciis, cum manso quem Meraudus et Alamania tenuerunt cum duabus vineis ; in Bruvriaco unum mansum cum terris et silvis ; in Paterniaco mansum unum cum vineis, alias vineas in Bruvriaco in elemosina collatas ; terras etiam et vineas quae circa Tullum conjacent, quas Isendeus dedit ; item infra ipsum oppidum mansos, et in circuitu terras et vineas quae eis in elemosinam datae fuerunt ; insuper ecclesiam domni Martini, una cum villa, silva omnibusque suis appendiciis ; capellam in Francavilla ; simili etiam modo Visberiacum villam cum ecclesiis, mancipiis, terris, silvis et omni integritate sua ; vineas etiam quas Frotharius, quondam ipsius loci episcopus, in Bruvriaco dedit ; in Luciaco vineas quae eis elemosyna collatae fuerunt ; in Mediano Vico mansum unum cum officina ; ad Villam Petram in ebdomada una nocte piscationem, episcoporum decimam indominicatam de civitate Tullo ex annona, vino fœnoque, de villa Scribulo, de vino de sancto Germano, de Luciaco, de Magnavilla, de Buveriaco, de Cupedonia, de Barro, de Arekari monasterio de Pauciaco, de Cristarii monasterio, de Walthadi villa, de Buiriaci curte, villa Videliaca, cum ecclesia et omnibus appendiciis, quam dedit dominus Ludelmus praesul beatae memoriae ; supra fluvium Mosae ecclesia[m] in honore sancti Martini cum XII. mansis ibidem aspicientibus, quam dedit piissimus pastor Drogo ; in villa Isciaco ecclesiam unam cum mansis II. quam dedit Everelmus sacerdos, cum capella in Gondulphi villa. Unde hos privilegii apices, cum consensu venerabilium episcoporum atque ipsius praesulis Rotgeri interventu, fieri decrevimus, per quos statuentes decernimus ut haec omnia superius comprehensa nostris successorumque nostrorum temporibus ad nostrarum communem animarum profectum, usibus atque necessitatibus seu stipendiis praefatorum canonicorum proficiant. Si vero ex his rebus quae in hoc privilegio seu nostrae constitutionis praecepto continentur quisquam pontificum succedentium minuere aut auferre vel injuste commutare, quod absit, conatus fuerit, habeant ipsi canonici licentiam metropolitanum dioceseos adire et necessitatis suae causas exponere. Quod si ipse opem ferre neglexerit et quod perperam actum est corrigere noluerit, adeant libere serenitatem nostram vel qui nobis in regno, Domino disponente, successerit et causam necessitudinis suae principi innotescant. Et ut haec nostrae confirmationis auctoritas per succedentia tempora pleniorem obtineat firmitatis vigorem, manu propria subter firmavimus et de anulo nostro sigillari jussimus.
Signum Karoli (Monogramma) regis gloriosissimi.
Gauslinus notarius vice Rotgeri archiepiscopi recognovit et subscripsit.
Datum IIII. nonas martii, indictione X., anno XXX. regnante Karolo rege glorioso, redintegrante ....., largiore vero hereditate indepta XI.
Actum in villa Embrecha super Reni fluenta.