915, 10 octobre. — Gondreville.
Charles III, à la requête de l'abbé Guicheran, du comte Richard et de Robert, fidèle du roi, confirme à l'abbaye de Saint-Philibert, en les énumérant, les domaines que lui ont concédés Charles [le Chauve], Louis [le Bègue], Louis III et Carloman, ainsi que le droit de battre monnaie à l'effigie royale, la libre élection de l'abbé, un marché annuel, l'exemption du tonlieu et autres droits, l'immunité de 600 sous d'or avec tous les privilèges accordés précédemment ; il ajoute, en outre, quatre domaines en Poitou.
A. Original. Parchemin avec traces de sceau. Hauteur, à gauche 685 mm., à droite, 690 mm. ; largeur en haut 555 mm., en bas 560 mm. Archives municipales de Reims, Collection Tarbé, carton I, n° 5.
a. Chifflet, Histoire de l'abbaye royale et de la ville de Tournus, preuves, p. 272.
b. Juénin, Nouvelle histoire de l'abbaïe royale et collégiale de Saint-Filibert et de la ville de Tournus, preuves, p. 109.
c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 523, n° lvii, d'après a.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 376.
Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1947.
Indiqué : Poupardin, Monuments de l'histoire des abbayes de Saint-Philibert, appendice, p. 119, n° 26.
Les passages imprimés en petit texte sont empruntés au diplôme de Charles le Chauve, du 18 mars 875, cité plus haut.
(Chrismon.) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina propitiante clementia rex Francorum. Si cultis et Deo dicatis locis ac servorum Dei necessitatibus aliquod subsidium conferimus, non solum regalem in hoc decenter exer-[2]-cemus dignitatem, verum etiam aeterne remunerationis prȩmia inde nobis provenire liquido confidimus. Quorcica noverit omnium sanctȩ Dei ecclesiȩ fidelium nostrorumque, presentium ac futurorum, industria quoniam, intimante Wicheramno, venerabili abbate, necnon et deprecante [3] venerando comite Richardo, seu fideli nostro Rotberto, quatinus prȩcepta que fecerunt antecessores nostri beatȩ et intemeratȩ semperque virginis Mariȩ ac sancti Filiberti Xpisti confessoris egregii abbatibus sive monachis, corroboraremur, ob amorem Dei et prefatorum sanctorum patrocinia [4] aeterneque remunerationis premium, necnon et elemosinam avi nostri imperatoris Karoli seu et Ludowici regis, piissimi genitoris nostri, sive fratrum nostrorum, videlicet Ludowici atque Karlomanni, et pro salute nostra carissimorumque affinium, necnon et pro totius regni nostri statu. Nos autem petitiones [5] fidelium nostrorum assensum prebentes supradictorum, confirmamus atque concedimus venerabili abbati suprascripto congregationique sibi commissȩ abbatiam sancti Valeriani martiris, que est in pago Cabillonensi super Sagonnam, ubi etiam isdem venerabilis martir corpore quiescit [6], et castrum Trenorchium, quod est ex eadem abbatia, seu et omnes res que olim a fidelibus xpistianis predicto martiri collate sunt ; et Turnicium villam cum familia utriusque sexus et omni re ad se pertinente et Bisiacum villam, quȩ est in pago Lucdunensi, cum mancipiis et omni re ad se pertinente ; [7] cellam sancti Romani cum omnibus ad se pertinentibus ; Olcasiacum villam cum omni integritate, in pago Matisconensi ; Abziacum villam cum universis ad se pertinentibus ; Lovingum villam cum omnibus appendiciis in comitatu Lucdunensi ; Sultriacum villam in Geniviso [8] cum omni integritate ; cellam sancti Portiani cum omni integritate ; cellam sancti Prudentii cum omni re ad se pertinente ; Talgariam, Ariacum et Classiam, cum universis ad se pertinentibus ; Catiacum villam in pago Belzinensi, cum omnibus ad se pertinentibus [9], Buxiolum monasterium cum mancipiis et omni re ad se pertinente ; Conaldum monasterium cum omnibus ad se pertinentibus ab integro ; Godith monasteriolum cum omni integritate et plenitudine ; Asinarias villam in pago Pictavensi cum omni re ad se pertinente ; eo videlicet modo et tenore [10] ut prefati sancti et prȩdictus abba Wicheramnus suique successores perpetualiter habeant atque possideant. Concedimus quoque ut trapezetas locus predictus habeat, qui nostri nominis signum singulis imprimant nummis, ne metallorum mixtura adesse valeat. Statuimus etiam ut prefatus [11] locus caput habeatur omnium rerum supradictarum quȩ ei a nobis aut fidelibus xpistianis olim conlatȩ sunt, ut memorato loco deserviant in monachorum usibus et pauperum necessitatibus. Cȩterum eidem congregationi licentiam concedimus de se semper eligendi abbatem, secundum regulam sancti Benedicti [12] sicut actenus tempore avi patrisque nostri. Annalem quoque mercatum per dies quatuor, missa sancti Filiberti, de transitu ut monachi habeant concedimus. Sancimus autem ut omnem teloneum ipsius mercati ipsi monachi habeant ; insuper hoc a nulla judiciara potestate impedi-[13]-antur aut inquiȩtantur in aliquo. Inmunitatem quoque sexcentorum solidorum, quam Karolus meus imperator avus et genitor meus rex Ludowicus ei concesserunt, et fratres nostri, Ludovicus videlicet et Karlomannus, concedimus atque delegamus Cujus immunitatis infractor sexcentorum [14] solidorum fore culpabilis judicetur et quicquid exinde jus fisci nostri sperare potuerat luminaribus ipsius ecclesiȩ totum erogamus. Nos vero concedimus ut nullus nostrorum vel successorum, comes aut vicecomes seu vicarius, aut missus discurrens, in predicta immunate [15] aut monasterio a nobis et antecessoribus nostris, Karoli, Ludowici, seu fratris nostri Ludowici atque Karlomanni, necnon et antecessorum nostrorum concessa exquirere aut mansionaticum, aut parafredum, aut eulogias presumat ; neque orum quispiam ab eorum servis, colonis, seu francis super eorum terram [16] commanentibus, exigere in publicis mercatis, sive de fratrum negotiis, sive de suis toloneum aut ullam exactionem, neque in mari, sive Ligeris fluvio, aut Rodano, seu Sagonne, aut Dou, vel ceteris fluminibus navigantibus, aut litoribus commorantibus, exigere audeat aut presumat, [17] aut navaticum, aut cespitaticum, aut salutaticum, aut portaticum, neque in terra rotaticum, neque de tabernis ullam exhibitionem. Concedimus etiam in pago Pictavensi Metsiacum, Madernas, Aziacum et Criciacum cum universis appendiciis ad se pertinentibus. Unde hoc nostrȩ altitudinis [18] preceptum fieri predictoque Wicheramno abbati dari jussimus, per quod ipse suique successores memoratas res quas modo concedimus et de preterito concessas habemus rite perpetuo teneant atque possideant. Et ut hoc nostrae auctoritatis prȩceptum firmius habeatur, [19] veriusque credatur et attentius observetur, manu propria subter firmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus.
[20] Signum Karoli (Monogramma) regis gloriosissimi. [21] Goslinus regiae dignitatis notarius ad vicem Herivei archiepiscopi summique cancellarii recognovit et subscripsit (Signum recognitionis). (Locus sigilli.)
[22] Datum .VI. id. octobr., indictione .IIII., anno .XXIII. regnante Karolo rege gloriosissimo, redintegrante. XVIII., largiore vero hereditate indepta .IIII. Actum Gondulfi villa. In Dei nomine feliciter. AMHN. Amen. Amen.