916, 9 avril. — Herstal (Palais).
Charles III, à la prière d'Affré, abbé de Saint-Étienne de Bagnoles, renouvelle les diplômes d'immunité accordés à ce monastère par ses ancêtres les empereurs Louis [le Pieux] et Charles [le Chauve] et par son père Louis [le Bègue] et énumère les possessions, situées dans les comtés de Besalú et de Pierrelatte, qui jouiront de cette faveur. Il autorise les moines à élire leur abbé, conformément à la règle de saint Benoît, et les exempte de tout droit de tonlieu, pâturage, gîte ou taxe quelconque.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 11898, fol. 14, « ex archivo monasterii Balneolensi », d'après A.
a. Baluze, Capitularia regum Francorum, t. II, append., col. 1528, n° cxxxii.
b. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 527, n° lx, d'après a.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 376.
Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1950.
Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 330.
Texte établi d'après B et a.
Les parties de ce diplôme imprimées en petit texte sont empruntées au diplôme de Charles le Chauve du 21 février 866.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina propitiante clementia rex Francorum. Si erga loca divinis cultibus mancipata Deoque in eisdem famulantibus beneficia opportuna largimur, praemium remunerationis aeternae ob id nobis rependi non diffidimus, quin etiam ad diuturnam felicemque regni nostri id ipsum stabilitatem pertinere nullatenus dubitamus. Itaque notum sit omnibus sanctae Dei ecclesiae fidelibus et nostris, praesentibus scilicet atque futuris, quoniam venerandus vir Hacfredus, monasterii abbas quod appellatur Banniolas, quod est constructum in honore sancti Stephani, protomartyris Christi, in pago Bisuldunensi situm, adiens nostrae dignitatis clementiam, obtulit nobis praecepta domini Ludovici, atavi nostri piae memoriae, imperatoris augusti, necnon et avi nostri illustris imperatoris Karoli atque genitoris nostri eximii Ludovici regis, in quibus continebatur qualiter idem monasterium, cum monachis ibidem Deo obsequentibus et omnibus ei pertinentibus, sub immunitatis suae munimine penitus susceperunt. Petiitque idem Hacfredus abba ut, renovantes auctoritates illorum, eum ac monachos sibi commissos, praedictumque monasterium et cellas sibi pertinentes sub immunitatis nostrae, sicut ipsos constat fecisse, defensione ac munimine susciperemus. Cujus precibus libenter adquiescentes, idem monasterium et eum cum monachis et cunctis sibi pertinentibus cellis et rebus, sub nostrae defensionis libertate suscepimus, id est, in loco qui dicitur Miliarias, cella sancti Petri cum omni sua integritate, sicut in illorum indiculis resonat, et ipsa cella quae vocatur Rumta Veila ; et in alio loco cella sancti Juliani et sancti Michaelis, et in sancta Pace cella sancti Vincentii cum omnibus terminis suis ; et in Riudaser cella sanctae Mariae cum terminis suis ; et in loco qui dicitur Sistorianus domum sanctae Mariae cum omnibus sibi pertinentibus ; et in comitatu Petralatensi cella sancti Petri et aliam sancti Johannis, cum alia cella cujus vocabulum est Pineta, et cella sancti Fructuosi cum omnibus sibi pertinentibus ; et in Mala valle, in villare qui dicitur Fontanetus et vineas quae ibi attinere videntur cum suis appendiciis omnibus et cum cunctis aliis rebus ad ipsum monasterium pertinentibus, ut dictum est, sub nostrae immunitatis munimine et defensione placuit nobis suscipere. Praecipientes ergo jubemus ut nullus judex publicus vel quilibet ex judiciaria potestate in praedictum monasterium vel cellulas aut loca sibi pertinentia atque subjecta, seu agros ac reliquas possessiones, in quibuscunque consistentibus locis, ad causas judiciario more audiendas, vel frequentes mansiones aut paraveredos sive paratas exigendas, vel fidejussiones tollendos, aut homines ipsius monasterii distringendos, seu aliquas redibitiones aut functiones aut illicitas occasiones requirendas, ullo unquam tempore ingredi audeat, nec ea quae supra memorata sunt requirere praesumat, sed cum omnibus cellis vel locis saepe praefato monasterio subjectis, in quibuscunque consistant locis, quas, moderno tempore, tam ex aprisione quam ex heremo habent tractas, seu deinceps e cetero possesserint, cum aliis quibuscunque possessionibus, quibus praesenti tempore eidem abbati juste et rationabiliter divina pietas per se suosque fideles ipsi sacratissimo loco ..... voluntarie exorare. Et quandocunque divina pietas eundem abbatem ab hoc seculo susceperit, quandiu ipsi monachi inter se talem eligere valuerint, qui ipsam congregationem, secundum regulam sancti Benedicti, regere queat, per nostrum consensum ac jussionem licentiam habeant ex semetipsis eligendi abbates. Nolumus praetera ut ab ipsis vel ab eorum hominibus aliquid telonei, neque pascuaticum, nec mansiones, tacos aut aliquas redibitiones exigatur. Et ut haec auctoritas nostra semper inconvulsa permaneat, manu propria subter eam firmavimus et anuli nostri impressione assignari jussimus.
Signum Karoli regis piissimi.
Gozlinus regiae dignitatis notarius ad vicem Hervei archiepiscopi summique cancellarii recognovit.
Datum V. idus april., indictione IIII., regnante Karolo rege gloriosissimo [XXIV.], redintegrante XVIIII., largiore vero hereditate indepta V. Actum Heristallo palatio. In Dei nomine feliciter. Amen.