908, 3 novembre. — Laon.

Charles III, à la prière de Witiza, abbé de Notre-Dame [de la Grasse], renouvelle les diplômes de ses prédécesseurs confirmant cette abbaye dans la possession de ses biens, lui confirme ceux qu'elle a acquis depuis lors et accorde à l'impétrant et à son monastère sa mainbournie : ces biens, dont on donne l'énumération, sont situés dans les pagus de Carcassès, de Narbonnais, de Conflent, de Roussillon, de Girone, de Besalú, de Vich, de Razès. Le roi confère l'immunité, renouvelle les exemptions de tonlieu et droits de passage accordées par son aïeul et son père et permet aux religieux d'élire leur abbé conformément à la règle de saint Benoît.

Référence : Philippe Lauer (éd.), Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France (893-923), Vol. 1, Paris, 1940, no60.

A. Original. Parchemin scellé. Hauteur, 560 à 570 mm. ; largeur, 670 à 690 mm. Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 390, chartes des rois, n° 484.

B. Copie du xve s., dans le premier Livre vert, Archives départementales de l'Aude, H. 8, fol. 42.

C. Copie du xvie s., dans une bulle du pape Grégoire IX, datée de Pérouse, 26 juin 1228 (cf. Potthast, Regesta, n° 8218), Archives départementales de l'Aude, H. 9 (deuxième Livre vert), fol. 25.

D. Copie collationnée du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Doat, vol. 66, fol. 57, d'après A.

E-F. Deux copies collationnées du xviie s., d'après le vidimus du pape Grégoire IX du 26 juin 1228, Bibliothèque nationale, Collection Doat, vol. 66, fol. 378 et 394 v°.

G. Copie collationnée du xviie s., d'après un vidimus du roi Charles V du 3 avril 1377, vidimé lui-même par le juge Antoine Barthélemy le 10 novembre 1520, Bibliothèque nationale, Collection Doat, vol. 67, fol. 439 et 445.

H. Copie du xviie s. dans l'Histoire de La Grasse de Dom J. Trichaud, Bibliothèque nationale, ms. lat. 12857, p. 536, « ex ejusdem abbatiae scriniis ».

I. Copie du xviiie s. collationnée par Dom Brial, Bibliothèque nationale, ms. franç. nouv. acq. 22211, fol. 173.

a. Dom de Vic et Dom Vaissète, Histoire de Languedoc, t. II, col. 48 ; nouv. édit., t. V, col. 121, n° xxxiv, d'après A.

b. Gallia christiana, t. VI, instrum., col. 420, n° x (abrégé), d'après A.

c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 505, n° xxxix, d'après A.

d. Mahul, Cartulaire de l'ancien diocèse de Carcassonne, p. 219 (abrégé).

e. Ph. Lauer, Les actes carolingiens suspects de l'abbaye de La Grasse conservés à la Bibliothèque nationale dans le Bulletin philologique et historique du Comité des travaux historiques, année 1926-1927, p. 229, avec fac-similé partiel du début, de la fin et du sceau.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 369.

Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1929.

Indiqué : Histoire de Languedoc, nouv. édit., t. V, col. 1648, n° xxviii, du Catalogue des actes relatifs à l'abbaye de La Grasse.

Les passages reproduits en petit texte sont empruntés au diplôme du 29 mai 899 (n° XVII).


(Chrismon.) In nomine sanctae et individuae Trinita[tis]. Karolus divina propitiante clementia rex. Si necessitatibus servorum Dei opem ferendo libenter consulimus, regiae dignitatis morem imitamur et ob id nobis Deum fore [2] propitium non dubitamus. Quamobrem notum sit omnibus sanctȩ Dei [ecclesie fidelibus et] nostris, presentibus scilicet atque futuris, quia Witiza, venerabilis abbas sanctȩ Mariae Urbionensis, ad nostram accedens serenitatem res quasdam datas sanctȩ Mariȩ, ut illi eas precepto nostrȩ auctoritatis confirmaremus, deprecatus est, quas etiam [3] et genitor noster et omnes antecessores nostri confirmaverunt, sed [quia Deo annuent]e postea aucte sunt alio eguerunt precepto, necnon etiam ut sub nostrȩ t[ui]tionis mundeburdo tam se quamque prescriptam abbatiam accipi postulavit. Cujus petitionibus aurem nostrȩ clementiȩ ob Dei amorem et sanctȩ Virginis intemerate [4] genetricis Dei dilectionem placide prebentes, hoc inprevalicab[ile] preceptum fieri illique dari jussimus, per quod precipimus atque decernentes jubemus ut celle sive aliȩ res que jam fato monasterio a Deo timentibus collate sunt, id est in pago Carcasensi Flexus cum ȩcclesia sancti Cucufati cum terminis et adjacentiis suis [5] et in villa Flexu quod ibidem habeant villa sancti Ger[mani] super fluvium Atax, vineas quod ibidem habeant, curtes cum terminis et adjacentiis s[uis], villare Saturno vineas et terras quod ibidem habeant, Bolienacum cum ecclesia sancti Pauli et sanctȩ Ananiȩ cum terminis et adjacentiis, villare [6] qui vocatur Clericus, super fluvium Atax, cum terminis et a[d]jacentiis suis, Bangiles cum ȩcclesia sancti Petri, que est sita prope civitate Carcasonem cum terminis et adjacentiis suis et molendinis super fluvium Atax, quod donavit Ranilo femina bone memoriȩ, et villa Miliano, terras, vineas, ortos, casas [7] quod ibidem habeant, et villa Sabiniago qui vocatur Mairaco [ca]sas, casalicis, curtes, terras, vineas quod ibidem habeant, Rustu villa vineas quod ibidem habeant, et cellam sancti Genesii in ipso pago cum terminis et adjacentiis suis, [s]icut terminatum fuit ab Unaldo et ab Adelberto quod [8] in illorum judiciis resonant vel terminant ; et aliud vi[ll]are quod vocatur Favarios cum ȩcclesia sancti Caprasii, cum terminis et adjacentiis suis [et villar]e Tautirano cum ȩcclesia sanctȩ Mariȩ, casas, curtes, molendinis, hortis, casal[iciis, prat]os, vineas, silvis, garricis, quod in judiciis illorum vel scrip-[9]-turis resonant vel terminant ; ecclesia sancti Stephani quod [donavit Bentio] comes bone memoriȩ, sicut Oliba comes tenuit, et sunt s[i]te in valle Equitania, in villa Adirici, vineam quam plantavit Maximus et donavit ad domum sanctȩ Mariȩ ; et in pago Narbonensi Capudspinam [10] cum ecclesia sancti Petri, super fluvium Clamoso sita, cum termini[s et adjacentiis sui]s, sicut in illorum judicio terminant vel resonant, quod Ag[il]a abbas apprehendit ante Folconem, missum avi nostri Karoli ; et Palmam super litus maris cum ecclesia sancti Johannis cum terminis et adjacentiis suis [11] in ipso pago consistente, necnon et cellam Petri [et Pau]li in territorio Narbonensi in insula Lici, quam concambiavit Umfredus comes cum Fredaldo episcopo, et villam Sereiam quicquid ibidem habeant, et Villa nova quicquid ibidem habeant, et villa Edras quicquid [12] ibidem habeant, villare Perella [cum terminis et adjacentiis suis villare......] quicquid ibidem habeant ; et in ipso pago, in insula, salinas que sunt in subteriori loco et alias salinas quas donavit Dadila presbiter ad domum sanctȩ Mariȩ et ad luminaria concinnanda ; [13] et cella quoque que dicitur Prata cum sibi pertinentibus ȩcclesiis in pago Conflentano, in suburbio Ilenensi, cum terminis et adjacentiis suis, [et ab] ora quod aqua vergit ; in pago Redensi, cella que vocatur Paterno, in suburbio Petra Pertusense sita, cum ecclesia sancti Petri quam donavit Oliba comes ; [14] in pago Rusulionensi Tulogias cum ecclesia sancta Maria, quicquid ibidem habeant ; in pago Gerundense Fonte Clara cum ecclesia sancti Pauli, quod donavit Odo rex per preceptum ad Saborellum abbatem, ipsos fiscos quod in precepto Odono regi resonant et Wifredus comes ipsos fiscos consensit ; in pago [15] Bisuldunense ȩcclesia sancti Stephani, super fluvium Fluviano, cum terminis et adjacentiis suis et molinis earum ; in Ausunense ecclesia sancti Martini cum terminis et adjacentiis suis et cum parochiis earum ; in pago Radense villas Beuxa et Oraria quod donavit Acfredus comes ad domum sanctȩ [16] Mariȩ cum terminis et adjacentiis suis ; et ville [alie que sunt per diversas provincias seu loca, cum ecclesiis earum et] decimis, in potes[tate abbatis] et fratum consistant absque ulla anxietate necnon etiam et reliqua que [ablate fuerunt t]am ville quam terre et vineȩ et prata et domos [17] ad jam dictas villas, cellas pertinentes seu segregatim date pre[di]cto Witizano abbate et suis monachis ibidem Domino famulantibus ad suarum necessitatum emendationem sint. Et ne aliquis auferendi ex eis habeat potestatem sub nostrȩ tuitionis mundeburdo et nostrȩ dominationis protectu [18] esse jubemus predictum abbatem et monachos eorumque res, exclusa omni potestate judiciaria. Volumus quoque ut nullus judex puplicus in rebus eorum potestate habeat fidejussores tollere aut aliquam distringere neque paratam aut mansionaticum accipere. Nolumus preterea ut ab istis vel ab illorum [19] ominibus aliquid tholonei, id est portaticus, rotaticus, cespitaticus, pulveraticus, pascuaticus, salaticus, aliquid redibitionis exigatur secundum quod in precepto avi et genitoris nostri continetur insertum, quatinus ac adjuti concessione pro nobis et regni nostri statu liberius Dominum im-[20]-plorare condelectet, et quandoquidem divina vocatione supradictus abbas de hac luce migraverit quamdiu ipsi monachi inter se voluerint eligere qui ipsam congregationem regere valeant secundum regulam sancti Benedicti, per hanc nostram auctoritatem et consensum [21] licentiam habeant inter se eligendi abbates. Et ut hȩc nostrȩ largitionis auctoritas a fidelibus sanctȩ Dei ecclesiȩ et nostris firmius credatur diligentiusque conservetur, manu propria subter firmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus.

[22] Signum Karoli (Monogramma) regis gloriosissimi. Ernustus notarius ad vicem Askerici episcopi subnotavit et s[ubscripsit] (Signum recognitionis). (Sigillum).

[23] Datum .III. non. novembris, indictione .XII., anno .XVI. re[g]nante Karolo rege gloriosissimo, redintegrante .XI. Actum Lauduno castro. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook