917, 26 juillet. — Aix-la-Chapelle (Palais).

Charles III ratifie, sur le désir maintes fois exprimé de son vivant par la reine Frérone, la donation faite par celle-ci à la mense des religieux de Saint-Corneille de Compiègne, du domaine de Ponthion, au comté de Changy, qu'elle avait reçu en douaire. Ce domaine comprend un manse seigneurial sur le Brusson avec deux « coutures », prés, vigne, 20 manses 1/2 « ingenuiles », 7 1/2 serviles, plus la moitié de la monnaie. Bovon, évêque de Châlons-sur-Marne, frère de la reine défunte, aura la jouissance du domaine pour sa vie, à titre bénéficiaire, moyennant une redevance annuelle d'une livre d'argent payable à l'anniversaire de la reine, le 10 février. Au décès de l'évêque usufruitier, l'ensemble reviendra au monastère sans contestation possible de la part de la famille de la reine ou du roi. La dîme et deux parts de la réserve seigneuriale seront affectées spécialement à l'hôtellerie des pauvres, ainsi que l'avait décidé l'empereur Charles. Des services avec chants seront célébrés pour la mémoire de la reine Frérone et un repas sera distribué à son anniversaire. Interdiction d'aller à l'encontre de ces dispositions sous peine de payer l'amende fixée par l'ancêtre du roi, Pépin, au monastère de Prüm ou de Notre-Dame de Laon, par son trisaïeul Charlemagne au palais d'Aix, par son aïeul Charles [le Chauve] au monastère de Compiègne.

Référence : Philippe Lauer (éd.), Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France (893-923), Vol. 1, Paris, 1940, no11.

A. Original perdu.

B. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 12666, fol. 26 « ex autographo ».

C. Copie du xviie s., dans les preuves de l'Histoire de Compiègne, par Dom Placide Bertheau, Bibliothèque nationale, ms. lat. 13891, fol. 24 v°, « d'après l'original bruslé en plusieurs endroits ».

D. Copie du xviie s., dans les Antiquités de Compiègne, par Dom Gillesson, Bibliothèque nationale, ms. franç. 24066, fol. 202.

E. Copie partielle du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 13816, fol. 421 v°.

F. Extraits du xviie s., par Auguste Galland, Bibliothèque nationale, ms. franç. 16188, fol. 162 v°.

G. Copie informe du xviiie s., Archives départementales de l'Oise, H. 2150.

a. Mabillon, De re diplomatica, p. 562, « ex autographo partim ustulato ».

b. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 534, n° lxviii, d'après a.

c. E. Morel, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Corneille de Compiègne, t. I, p. 18, n° vii, d'après C D G a b.

Indiqué : Georgisch, Regesta chronologico-diplomatica, t. I, p. 196.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 378.

Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1956.

Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 330.


Texte établi d'après BCDa.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina propitiante clementia rex. Si locis cultibus divinis ac in honore sanctorum dedicatis aliquid ab aliquo pro animae suae quietudine subsidium praebetur et nos supra hoc nostra auctoritate opem ferimus, honoris nostri regimen procul ulla cunctatione sublimari atque in futurum credimus a Deo remunerari. Notum denique sanctae Dei ecclesiae fidelibus nostrisque, praesentibus scilicet ac futuris, volumus fieri quod conjunx nostra Frideruna carissima nostram flagitavit crebrius clementiam ut, post discessum suae hujus vitae, praeceptum nostrae corroborationis super quandam villam, quae vocatur Pontigo, quam ei donavimus in dotem, facere dignaremur, quam villam ad mensam fratrum sanctae gloriosae genitricis Dei Mariae insignitorum Cornelii quoque et Cypriani martyrum Compendiensis loci obsecundantium tradidit, veluti plenius in ejus traditionis praecepto narratur. Quam petitionem cum omni imploratione, imminente die suae mortis, repetivit, praevidens diu obitum suae dissolutionis. Cujus namque precamina pio ac spontaneo animo suscipientes, fratribus venerandi Compendiensis monasterii [Deo servi]entibus concedimus libenter quod nostra uxor Frideruna precata nos est humiliter, videlicet praedictam villam Pontigonem in comitatu Camsiensi sitam, ad quam attinere dinoscitur mansus indominicatus super fluvium Brusionem cum campo uno positus, ubi sunt culturae duae ad ipsum pertinentes : quarum una jacet in Alcimonte, altera quidem jacet super fluviolum Renum ad Aldonis vadum. Pertinet etiam ibi pratum unum positum super fluvium praedictum Brusionem ; alterum vero super aquam Saltum, et insuper vineola quae est in Camseii villa. Praeterea quoque ibi pertinentur mansi ingenuiles viginti et dimidius, cum quarta parte mansi, serviles septem ac dimidius. Et cum hoc medietas monetae. Ita vero nostra uxor saepius praedicta Frideruna hanc traditionem exequi curavit, ut dum adviveret frater ejus Bovo, Catalaunensis antistes ecclesiae, jure beneficiario jam praedictam villam retineret ad exsolvendum unoquoque anno argenti libram unam in die anniversarii nostrae conjugis praefatis fratribus, quae est .IIII. idus februarii. Finitis autem diebus praedicti episcopi Bovonis eadem villa deveniat ad locum superius memoratum cum omni integritate, nemine contradicente, nec a consanguineis nostrae conjugis nec a nostris affinitate nobis junctis, quod ita sancitum esse volumus. Tunc igitur ministeriales....... quibus Deo fidelibus in unum convenientes, omnia quae infra vel extra villam sunt, de moneta et molendinis et cambis, de pratis quoque, censubus et de silvis, quod etiam rustice dicitur silviu, et quaeque pertinere videntur ad sepe praedictam villam tam intrinsecus quam extrinsecus....... Deum sibi propitium habere desiderant. Decima vero, [videli]cet de indominicato duae partes, sicut avus noster imperator Karolus statuit in loco Compendiensi, solummodo ad hospitale pauperum sit concessa. Postquam enim heres....... trigesimus nostrae conjugis Friderunae dies per totum annum a fratribus agatur et de eisdem rebus percipiant refectionem. Anniversarius quoque ejus celebretur a praedictis fratribus cum hymnis ac psalmis ; et praeparetur eis refectio ipso die, quantumcumque melior esse potuerit. Unde hoc nostrae auctoritatis praeceptum fieri jussimus, per quod praecipientes jubemus ut ab hac die et deinceps suprascriptas res cum mancipiis utriusque sexus, cum culturis et campis, terris cultis et incultis, molendinis, piscationibus, cambis et vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, exitibus et regressibus et universis legitimis terminationibus, juste et legaliter ad se pertinentibus, teneant ac jure perpetuali habeant et nullo inquietante possideant. Quod si quis hanc auctoritatem nostram adversari et nostrae uxoris Friderunae contradictionem refragari conatus fuerit, legem quam statuit Pippinus rex, noster atavus, in monasterio Promia, seu Lauduni in puellarum loco, atque noster abavus Karolus imperator augustus in Aquisgrani palatio, necnon et gloriosus similiter imperator Karolus, noster avus, in eodem videlicet Compendiensi coenobio, coactus exsolvat atque usque in adventum Domini damnatus, positus sub maledictione Judae fiat et quod vindicare sibi voluerit minime habeat. Et ut haec nostra auctoritas firma et indemnis in futurum permaneat, propria manu nostra subtus corroborantes annulo nostro praecipimus sigillari.

Signum Karoli (Monogramma) regis excellentissimi.

Gozlinus notarius ad vicem Herivei archiepiscopi summique cancellarii recognovit et subscripsit.

Datum VII. kal. augusti, indictione V., anno XXV. regnante Karolo rege gloriosissimo, redintegrante XX., largiore vero hereditate indepta VI. Actum Aquisgrani palatii. In Dei nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook