901, 31 octobre. — Villeneuve[-Saint-Georges].

Charles III, à la requête d'Heidilon, évêque de Noyon et Tournai, confirme aux chanoines de Notre-Dame de Noyon les moulins d'Andeux et de Vé affectés à leur mense par son bisaïeul Louis [le Pieux], avec le pont de pierre attenant dont les chanoines retirent annuellement 20 sous [de location], vingt manses de terre avec excellentes vignes à Grand-Ru, Hautecourt, Maucourt et Salency, le pâturage de Thiescourt, concédés par ses prédécesseurs, avec le bois de Wafaux, le hameau ayant pris le nom d'Oroër, cédé par Hubert qui l'avait reçu en bénéfice. Le roi y ajoute le tonlieu dans toute la « pourçainte » de la ville de Noyon, avec le droit de justice, en réservant les revenus du marché annuel affectés à l'évêque, le tout sous la protection de l'immunité.

Référence : Philippe Lauer (éd.), Recueil des actes de Charles III le Simple, roi de France (893-923), Vol. 1, Paris, 1940, no40.

A. Original perdu.

B. Copie du xiiie s., dans le Cartulaire R du chapitre de Noyon, Archives départementales de l'Oise, G. 1984, fol. 30, d'après A.

C. Copie du xive s., dans un vidimus de Charles V, de 1373, Archives nationales, JJ. 104, fol. 151, n° ccclxxii.

D. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 3, fol. 169, collationnée par Dom Grenier sur A.

EF. Deux copies du xviiie s., par Dom Grenier, Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 203, fol. 206 et vol. 233, fol. 76, d'après A.

G. Copie collationnée du xviiie s., Archives nationales, K. 185, nos 1 et 2, d'après AB et C.

H. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection Du Chesne, vol. 66, fol. 6, d'après C.

IJ. Mentions du xviiie s., dans les Notes pour servir à l'Histoire de Noyon, par Sézille, Bibliothèque nationale, ms. franç. 12031, fol. 8 bis et 16, d'après « l'original au trésor, dont belle copie collationnée est Laïette 69, L. 9, n° 10 », et d'après un vidimus de Charles VI (de novembre 1400) vidimant celui de Charles V (du 3 juin 1373) contenu dans le « Cartulaire Z de l'église de Noyon, fol. 17 ».

a. Le Vasseur, Annales de l'église cathédrale de Noyon, p. 677, « ex libro privilegiorum ecclesiæ Noviomensis, cotato R, fol. 30, et libro cotato S, fol. 23 » (à l'année 896).

b. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 491, n° xxv, d'après a.

c. A. Lefranc, Histoire de la ville de Noyon, p. 178, d'après B.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 362.

Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1917.


Texte établi d'après B C D E F G.

Le style de cet acte présente des particularités insolites.

In sanctae et individuae Trinitatis nomine. Karolus gratia Dei rex. Quotiens adversis incumbentibus matris aecclesiae navis rectore indiget, totiens nobis regiae majestatis clavum praedecessorum patrum vetus et legalis auctoritas opponere persuadet : duabus siquidem personis universalis roboratur aecclesia, sacerdotali videlicet ac regali, ut si una insolens seu minus extiterit provida, pigritando non dormitet altera. Unde nostri imperii cunctis notum habeatur tam praesentibus quam futuris fidelibus, quia veniens vir venerabilis Heidilo, Vermandensis, Noviomagensis atque Tornacensis aecclesiae praesul, ante nostram praesentiam summo deprecatus est studio ut, quemadmodum quondam sibi quicquid jure episcopali in proprios usus possidebat, regali confirmaverimus praecepto ; canonicis suis in aecclesia sanctae Mariae genitricis Dei et sancti Medardi confessoris ejusdem aecclesiae pontificis degentibus similiter confirmaremus quod regio dono modernis et antiquis acquisierant temporibus, duo scilicet molendina quae eis in adjutorium victus ad panem accipiendum proavus noster Chludovicus regali praeceptione concesserat, unum in Andou, alterum in Vado, cum ponte petrino illi subjecto, de quo singulis annis canonicis sanctae Mariae XX. solidi denariorum solvuntur, et ad vinum colligendum XX. mansos de terra cum optimis vineis in Grandi rivo et in Hidulficurte ac in Molcurt, necnon in Salenciaco, Thiericurtem quoque quam ab antecessoribus nostris ad nutrimentum animalium faciendum acceperant cum silva Wafolt et cum aecclesia et omnibus ad eam pertinentibus ; villulam quoque causa orationum mutuato nomine Oratorium dictam, quae petitione Huberti, cujusdam illustris viri qui eam a rege tenebat, memoratis canonicis est concessa ac praecepto confirmata cum silva et omnibus ad eam pertinentibus. Videntes autem praefati piissimi praesulis erga suae aecclesiae filios dilectionem paternam atque caritatem benivolam, divino inspirante igne, dignum duximus ejus rationabili petitioni acquiescere ac aliquid de nostro jure beneficiis jam dictorum canonicorum addere. Concessimus ergo illis theloneum quod ubique in toto procinctu urbis Noviomagensis regali ditione possidebamus cum omni videlicet judiciaria potestate omnique integritate, excepto annuali mercato usibus episcoporum deputato. Quapropter hoc nostrae auctoritatis praeceptum erga praefatam Noviomagensium aecclesiam super his immunitatis atque tuitionis gratia, pro divini cultus amore et animae nostrae remedio fieri decrevimus, per quod praecipimus atque jubemus ut nullus judex publicus vel quilibet ex judiciaria potestate in res suprascriptas, molendina scilicet, terras, villas atque theloneum vel alia quae deinceps in jure ipsius aecclesiae canonicorum divina voluerit pietas augeri, ad causas audiendas vel freda vel tributa exigenda seu quaeque injuste molienda, nec ullas redibitiones aut illicitas occasiones requirendas nostris et futuris temporibus ingredi audeat nec aliquid penitus exigere praesumat, sed liceat sepedictae aecclesiae canonicis suisque successoribus res praedictas cum omnibus juste ad se pertinentibus sub tuitionis atque immunitatis nostrae defensione, remota totius judiciariae potestatis inquietudine, quieto ordine possidere atque pro incolumitate nostra ac totius regni nostri a Deo nobis collati ejusque clementissima miseratione per immensum conservandi Dei immensam clementiam jugiter exorare ; et quicquid de praefatis rebus jus fisci exigere poterat, in integrum eisdem canonicis concessimus, scilicet ut perpetuo tempore illis et successoribus suis ad peragendum Dei servitium augmentum et supplementum fiat. Haec quippe auctoritas ut pleniorem, in Dei nomine, obtineat firmitatis vigorem, manu propria subter firmavimus et anulo nostro sigillari jussimus.

Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis.

Frogerius notarius ad vicem Anscherici episcopi et archicancellarii recognovit et subscripsit. (Locus sigilli).

Datum pridie kl. novembris, indictione IV., anno VIII., regnante domno Karolo gloriosissimo rege, redintegrante IIII. Actum Villa nova. In Christi nomine feliciter. Amen.


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook