899, 14 juin. — Tours-sur-Marne.
Charles III, à la requête de sa mère Adélaïde et à la prière d'Arnust, archevêque de Narbonne, accorde à son fidèle Étienne et à la femme de celui-ci, Anne, de tenir en pleine propriété, à titre d'alleu, tous les biens qu'ils détiennent ou ont achetés dans les comtés de Narbonne, Roussillon, Ampurias, Besalú, et leur confirme à l'avance la propriété des biens qu'ils achèteront par chartes dans les mêmes régions.
A. Original perdu.
B. Copie de l'an 1668, par Gratian Capot, greffier du président Doat, Bibliothèque nationale, Collection Doat, vol. 66, fol. 103, « d'après l'original en parchemin trouvé aux archives de l'abbaye de La Grasse ».
a. Martène et Durand, Thesaurus anecdotorum, t. I, col. 58 « ex archivis domini archiepiscopi Narbonensis ».
b. Dom de Vic et Dom Vaissète, Histoire de Languedoc, t. II, preuves, col. 40, d'après les « Archives de l'église de Narbonne et Martène » ; nouv. édit., t. V, col. 106, n° xxv.
c. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 483, n° xvi, d'après a.
Indiqué : Georgisch, Regesta chronologico-diplomatica, t. I, col. 178.
Indiqué : Böhmer, Regesta Karolorum, n° 1909.
Texte établi d'après Ba.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Karolus divina propitiante clementia rex. Regiae celsitudinis mos est fideles regni sui donis multiplicibus et honoribus ingentibus honorare sublimesque efficere. Proinde ergo nos morem parentum nostrorum et ceterorum regum praedecessorum nostrorum imitabilem exequentes actionem, placuit celsitudini nostrae, interveniente venerabili genitrice nostra Adheleide, ad deprecationemque venerandi archiepiscopi sanctae Narbonensis ecclesiae Arnusti, cuidam fideli nostro nomine Stephano, quasdam res in jure proprietatis suae largire, et nostra liberalitate in alodem perpetualiter habendum concedere. Quae siquidem res sunt sitae in pago Narbonensi, hoc est : villare quod dicitur Donas cum omnibus suis appenditiis et ecclesia sancti Pauli ibidem sita ; et in eodem pago, de villa Liciniano cum finibus et adjacentiis ac villaribus ab omni integritate quartam partem una cum ecclesiis ibidem sitis in honore sancti Nazarii et sancti Felicis ; et in eodem pago, villa Manazeto, quam vocant Caput monte cum finibus et adjacentiis suis et ecclesia sancti Juliani ; et in eodem pago, in villa Plumbiaco, salinas quas parentes ipsius ibidem tenuerunt ; et in eodem pago alium villare, quod dicitur Monte Auriolo, cum omnibus adjacentiis suis ; et in eodem pago villa Morarius, quae vocatur Rexaco, cum omnibus finibus et adjacentiis suis, et ecclesia sancti Bartholomaei ; in ipso pago, in villa quae dicitur Ederas vel quantacumque infra suum terminum visus est possidere ; in eodem pago, in villa quae dicitur Berizam et in villare quod dicitur Prato omne quicquid ibidem retinet ; et in eodem pago, in suburbio Minerbense, villa quae dicitur Fellinas, quantum ibi retinet ex comparatione ; et in comitatu Russilionensi villa Tordarias cum suis villaribus et finibus atque adjacentiis earum, et ecclesia sancti Martini ibidem sita, et in terra sancti Petri, et in villa Ulmis, et in villa Lauresono, quantum ibidem retinet ; et in eodem pago, villare quod dicitur Palatiolo cum finibus et adjacentiis suis ; et infra terminum villae Helnae, quantum ex comparatione retinet ; et in eodem pago, villa Peciliano cum suis villaribus, finibus et adjacentiis, et ecclesia sancti Saturnini et sancti Felicis, vel quaecumque ibidem retinet ex comparatione, et villa quae dicitur Verneto cum finibus et adjacentiis suis, et ecclesia sancti Christophori ; et in eodem pago, villa quae dicitur Codincus cum omnibus adjacentiis suis et ecclesia ibidem sita ; et in eodem pago, villa quae dicitur Tezano cum suis villaribus, id est Anglares et Salellas, cum finibus et adjacentiis earum, et ecclesia sancti Petri ; et in eodem pago, villare quod dicitur Lotas, cum omni integritate ; et in eodem pago, Frontotedeso villare, quod dicitur Centernaco, cum omni integritate ; et in comitatu Empuritanense, villa Uliastreto cum villaribus, Velloso Castellare cum omnibus finibus suis et ecclesiis sancti Petri et sancti Johannis ; et in eodem pago villare quod dicitur Cadinus, et vocatur Cabannas, cum finibus suis et ecclesiis ab omni integritate ; et in comitatu Bisuldunense villa quae dicitur Romagnano cum suis finibus et adjacentiis, et ecclesia ibidem sita in honore sancti Amaterii ; et in comitatu Narbonense villa quae dicitur Tecanella cum omnibus finibus et adjacentiis suis. In his ergo pagis et territoriis omnibus quae supra scripta sunt vel quae ad haec pertinent ea quae praefatus Stephanus vel uxor ejus Anna per strumenta emptionis acquisierunt, aut quae deinceps obtinere potuerint, per nostrae donationis seu confirmationis praeceptum memorato Stephano perpetua firmitate possidenda concedimus, per quod praecipientes jubemus ut absque alicujus inquietudine vel contradictione teneat, habeat, vel quidquid exinde agere voluerit liberam in omnibus habeat potestatem faciendi. Et ut haec nostrae largitionis seu confirmationis praeceptio nostris futurisque temporibus majorem, in Dei nomine, obtineat soliditatis vigorem, manu propria subter eam firmavimus et anuli nostri impressione sigillari jussimus.
Signum Karoli (Monogramma) gloriosissimi regis.
Heriveus notarius ad vicem Folconis recognovit.
Datum XVIII. kalendas julii, indictione II., anno VII. regnante serenissimo Karolo. Actum apud Turnum. In Dei nomine feliciter. Amen.