942, 7 janvier. — Poitiers.
Louis IV, à la requête du comte Roger et d'Èble, charge le clerc Martin de réformer l'abbaye de Saint-Jean-d'Angély, à laquelle il impose la règle de saint Benoît et concède l'immunité.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., par Dom Estiennot, Bibliothèque nationale, ms. lat. 12754, p. 275, «ex cartulario Engeriacensi».
C. Copie du xviiie s., dans le Cartulaire de Saint-Jean-d'Angély, Bibliothèque nationale, ms. lat. 5451, fol. 17, sous le titre «Fidele testamentum. Preceptum Ludovici regis de abbatia Sancti Joannis», d'après un autre cartulaire.
D. Copie datée du 9 février 1688, par les notaires Charpentier et Mestadier, collationnée en 1727 par Jérôme Bignon, intendant de la généralité de la Rochelle, Bibliothèque de La Rochelle, ms. 557, fol. 94.
E et E′. Copies du xviiie s., Bibliothèque de Poitiers, Collection Dom Fonteneau, vol. XIII, p. 45, et vol. LXII, p. 173, d'après un cartulaire du xiie s., fol. 1.
F. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 6, fol. 197, d'après un cartulaire (fol. 1), avec cette note: «L'original n'est plus au trésor.»
G. Copie du xixe s., par Paul de Fleury, Bibliothèque nationale, ms. lat. 18388, fol. 13 v°, d'après E.
a. Marrier et Du Chesne, Bibliotheca Cluniacensis, notes, col. 89, «ex exemplo communicato a Besly».
b. Besly, Histoire des comtes de Poitou, preuves, p. 257, d'après B.
c. Gallia christiana, t. II, instrumenta, col. 464 (édition fautive).
d. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 596, n° xiii, d'après b.
e. Massion, Histoire de la Saintonge et de l'Aunis (2e édit., 1846), t. I, p. 372, avec traduction, d'après d.
f. G. Musset, Cartulaire de Saint-Jean d'Angély (Archives historiques de la Saintonge et de l'Aunis, XXX, 1901), t. I, p. 11, n° 1.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 406.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 2009.
Indiqué : Tables des manuscrits de D. Fonteneau conservés à la bibliothèque de Poitiers (Paris, 1839, in-8°), p. 15.
Indiqué : Bernard et Bruel, Recueil des chartes de l'abbaye de Cluny, t. I, p. 528, n° 543 (mention d'après a).
In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis. Ludovicus gratia Dei Francorum rex. Si loca sancta divino cultui mancipata ob amorem Dei et sanctorum ejus rite disponimus atque in melius reformamus, a summo remuneratore id nobis recompensari pro certo confidimus. Quapropter omnium sanctæ Dei ecclesiæ fidelium tam præsentium quam et futurorum noverit solertia et prudens industria quod nostræ dignitatis adientes præsentiam Rogerius, comes illustris, et Eblo nostram humiliter expetiere clementiam quatenus quandam abbatiam in honorem sancti Joannis Baptistæ, in loco qui dicitur Angiriaco, nunc a pristino penitus honore desolatam, cuidam servo Dei, nomine Martino, causa emendandi, per præceptum nostræ regalitatis conferre dignaremur; quod et fecimus. Unde hoc nostræ altitudinis decretum fieri ac memorato Martino dare præcepimus, per quod præfatam abbatiam cum omni integritate quamdiu advixerit teneat, et monachos inibi regulariter, Deo auxiliante, collocet, et ipsi monachi secundum regulam sancti Benedicti omni tempore, post discessum istius, abbatem eligant sibi, et nullus comes aut aliqua persona præpotens aliquod præjudicium prænominatæ abbatiæ sancti Joannis inferat, sed, secundum aliorum morem locorum, sub regula jam dicti almi Benedicti militantium, immunis sub nostra deffensione et successorum nostrorum permaneat. Et ut hoc nostræ auctoritatis emolumentum per succedentia temporum curricula inviolabiliter perseveret, manu propria subter firmantes, anuli nostri imagine corroborari præcepimus.
Signum domni Ludovici (Monogramma) gloriosissimi regis.
+ Odilo notarius ad vicem Eirici episcopi recognovit.
Actum Pictavis civitate, .VII. idus januarii, indictione .X., anno autem .VI. regnante Ludovico rege Francorum, in Dei nomine feliciter. Amen.