943, 1er août. — Soissons.
Louis IV, à la requête de l'archevêque de Tours, Téotolon, et de son «fidèle», le comte Hugues, confirme sous certaines conditions à l'ancien monastère de Saint-Julien et Saint-Aubin, restauré sous l'invocation de Notre-Dame et de tous les saints, les possessions qui lui ont été restituées et les donations qui lui seront faites dans l'avenir.
A. Original perdu.
B. Copie du xviie s., pour Gaignières, Bibliothèque nationale, ms. lat. 17047, fol. 27, d'après A (Titres de l'abbaye de Saint-Julien de Tours, liasse des privilèges).
C. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 5443, fol. 25.
D. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 12677, fol. 167, d'après A, interpolée à l'aide du privilège du 11 février 945 pour la même abbaye.
E. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 12677, fol. 165.
a. Martène et Durand, Thesaurus anecdotorum, t. I, col. 71, «ex autographo».
b. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 598, n° xvi, d'après a.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 409.
Indiqué : Böhmer, Regesta, n° 2010.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Hludovicus divina propiciante clemencia rex Francorum. Si caelestibus incensi desideriis lucra dominicarum ovium sagaci studio perquirere nitimur, justis exigentibus meritis, divinam nobis propiciare clementiam confidimus, et sicut exinde absolutionem reatuum, sic etiam promerende mercedis non dubitamus adipisci augmentum. Quapropter comperiat omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae nostrorumque, presentium scilicet et futurorum, sollertia quia, anno dominice incarnationis .DCCCCXLIII., nostrae quoque sublimitatis fastigio .VII., cum variis regni nostri more predecessorum nostrorum regum consuleremus utilitatibus, adiit clementiam nostri culminis venerabilis Turonicæ ecclesiæ Teotolo archiepiscopus. Innotuit nobis quod quædam cellula in suburbio Turonice urbis sita atque in honore sancti Juliani sive sancti Albini dicata quondam, [quam], sicut multorum habetur notitia, per plurima annorum tempora monachorum sub regula patris Benedicti viventium incoluerat caterva, sed infestatione barbarorum ac etiam sceleratorum hominum varie succedente sibi, non tam eliminata omni religione ecclesiastica quamque et omnes res ab eadem cellula, interveniente quorumdam pravorum cupiditate, abstractae et paene jam in jus publicum redacte essent; sed ipse venerabilis presul eundem locum in honore sancte Dei genetricis Marie ac sanctorum omnium commemoratione, corporeque sancti Antonii in eo collocato pro viribus restaurans, in pristinum, secundum regulam sancti Benedicti, statum reformare ac redintegrare desiderans, efflagitavit nostram regiam celsitudinem uti, more regum nostrorum predecessorum, per seriem praecepti res ejusdem ecclesiae olim substractas et ab eodem denuo recuperatas, emptas et postmodum adquisitas atque a quibusdam sanctȩ Dei ecclesiae fidelibus concessas et per instrumenta cartarum collatas, perpetuo habendas confirmassemus. Cujus itaque presulis suggestionem necnon et famosissimi fidelis nostri Hugonis comitis exortationem devotissime recipiendas complacuit serenitati nostrae, propter amorem omnipotentis Dei ac sanctorum ejus, per hoc praeceptum res praescriptae cellulae in usus monachorum ibidem Deo militantium confirmari, id est in pago Turonico villam Ciconiacum cum capella in honore sanctæ Mariae ab ipso venerabili archiepiscopo noviter constructa atque dicata, Grusciacum etiam super fluvium Caris, et Belnau, atque Ulmis, sive Montiniacum, et villa[m] Valerias cum capella in honore sancti Petri, cum omnibus appendiciis et utilitatibus earum et mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus atque pertinentibus, et alias reculas quas ipse presul jure sue hereditatis habere certum erat aliasque quamplurimas, quas ut probus et religiosus adquisierat, scilicet Cancellis villam cum ecclesia per scripturæ auctoritatem eidem loco pro remedio anime sue parentumque suorum fideliter contulit. Decimas vero omnes cum integritate ex ipsius monasterii potestate de Ciconiaco, de Grusciaco, de Belnau, de Ulmis, de Paludibus, de Linerolas, ad capellam sancte Marie in prelibata villa Ciconiaco simul cum quarta et alodum de Maximiaco perpetuo manendas decernimus et ex culturis super Ligerim de villa Valerias et de villa Gruolia et de Reinciaco et de Nova villa quam tenet Adalardus, medietatem decimarum in speciales usus monachorum conferre censemus. Res insuper quas memoratus presul de paterna ac materna hereditate tenere visus est necnon per plurimos adtractus vel pretiis adquisivit, in quibuscumque sint pagis, villis vel locis eidem monasterio perpetuo jure consistant. Precipimus etiam atque jubemus ut quicumque de rebus beneficii sui, si propria ex hereditate suorum parentum non possidet, eidem loco pro remedio anime sue ac nostre contradere atque condonare voluerit ut id peragat nostra acceptus licentia, salva tamen censuum beneficii annua redibitione. Hae igitur omnes supradictae res et decime, sicut in hoc præcepto digeste ac præscriptae habentur, volumus atque sancimus ut in jure et possessione sæpedictae cellulæ per diuturna tempora consistant ad utilitates et necessitates monachorum sub regula sancti Benedicti inibi consistentium peragendas, et nullus episcoporum vel aliquis procerum nostrorum exinde eas subtrahendi vel minuendi ullam habeat potestatem, sed liceat ipsis monachis divinam pro nobis et generali Christi ecclesia interpellare clementiam et quiete ac tranquille, sub regimine et gubernatione Turonice urbis presulum vel etiam suorum abbatum, monasticum peragere tramitem. Ut autem hujus nostri praecepti collatio inviolabilem obtineat effectum, et a fidelibus sancte Dei ecclesie verius credatur et a nostris successoribus diligentius conservetur, anuli nostri impressione insigniri jussimus.
Signum Ludowici (Monogramma) gloriosissimi regis. (Locus sigilli.)
Rorico notarius ad vicem Hugonis archipræsulis summique cancellarii recognovit.
Actum Suessionis civitate, kalendis augusti, indictione..…, anno vero .VIII°. Ludowico rege regnante.