945, 11 février. — Sens.
Louis IV, à la requête de Téotolon, archevêque de Tours, et de Hugues le Grand, duc de France, confirme les biens et privilèges du monastère de Saint-Julien de Tours.
A. Original perdu.
B. Copie du xive s., dans un vidimus de Philippe VI (janvier 1331), Archives nationales, registre du Trésor des chartes JJ 66, fol. 281, n° vic lxxxv.
C. Copie du xve s., dans la copie d'un vidimus de Louis XI (janvier 1462) vidimant le vidimus de Philippe VI (janvier 1331), Bibliothèque nationale, ms. lat. 12677, fol. 180.
D. Copie du xve s., dans un vidimus de Charles VIII (1483) vidimant les vidimus de Philippe VI et de Louis XI, Archives nationales, registre du Trésor des chartes JJ 210, fol. 57, n° lxxxvii.
E. Copie du xviie s., complétée à l'aide du diplôme du 1er août 943 pour la même abbaye, Bibliothèque nationale, ms. lat. 12677, fol. 167, avec la mention: «Collatum ad authenticum, ut habes in superiori exemplo; quæ vero deleta sunt ex recognito instrumento addita sunt.»
F. Copie du xviie s., par Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 54, fol. 445, d'après B et D.
a. Baluze, Miscellanea, t. VII, p. 235; édit. in-fol., t. III, p. 37 (au 10 février 944).
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. I, p. 409.
Les passages de ce diplôme imprimés en petit texte sont empruntés, sauf légères variantes, au privilège du 1er août 943 pour la même abbaye publié ci-dessus sous le n° XXI.
In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis. Hludovicus divina propiciante clementia Dei rex Francorum. Si cœlestibus incensi desideriis lucra dominicarum ovium sagaci studio perquirere nitimur, justis exigentibus meritis, divinam nobis propiciare clementiam confidimus, et sicut exinde absolutionem reatuum, sic etiam promerendæ mercedis non dubitamus augmentum adipisci. Quapropter comperiat omnium fidelium sanctæ Dei ecclesiæ nostrorumque, præsentium scilicet ac futurorum, solertia quia, anno dominicæ incarnationis .D CCCC XLV., nostræ sublimitatis fastigio .VIIII., cum variis nostri regni more prædecessorum nostrorum regum consuleremus utilitatibus, adiit clementiam culminis nostri venerabilis Turonicæ ecclesiæ Theotolo archiepiscopus. Innotuit nobis quod quoddam cœnobium in suburbio Turonicæ urbis situm atque in honore sancti Juliani sive sancti Albini dicatum, quondam, sicut multorum habetur notitia, per plurima annorum tempora monachorum sub regula patris Benedicti viventium incoluerat caterva, sed infestatione barbarorum ac etiam sceleratorum hominum varie succedente sibi, non tam eliminata omni religione ecclesiastica quamque et omnes res ab eodem monasterio, interveniente quorumdam pravorum cupiditate, abstractæ et pene jam in jus publicum redactæ essent, sed ipse venerabilis præsul eundem locum in honore sanctæ Dei genitricis Mariæ Julianique gloriosi martyris ac sanctorum omnium commemoratione corporeque sancti Anthonii collocato in eo, pro viribus restaurans in pristinum, secundum regulam sancti Benedicti, statum reformare ac reintegrare desiderans, efflagitans nostram regiam celsitudinem uti, more regum nostrorum prædecessorum, per seriem præcepti res ejusdem cœnobii olim substractas et ab eodem denuo recuperatas, emptas et postmodum acquisitas atque a quibusdam sanctæ Dei ecclesiæ fidelibus concessas et per instrumenta cartarum collatas perpetuo habendas confirmassemus. Cujus itaque præsulis suggestionem necnon famosissimi fidelis nostri Hugonis comitis exortationem devotissime recipientes, complacuit serenitati nostræ, propter amorem omnipotentis Dei ac sanctorum ejus, per hoc præceptum res prescripti monasterii in usus monachorum ibidem Deo militantium confirmari: id est in pago Turonico villam Ciconiacum, cum capella in honore sanctæ Mariæ ab ipso venerabili archiepiscopo noviter constructa atque dedicata, Bluriacum etiam super fluvium Cari et Balno atque Ulmis, sive Montiniacum, et villa Valerias cum capella in honore sancti Petri, cum omnibus appendiciis et utilitatibus eorum, et mancipiis utriusque sexus desuper commanentibus atque pertinentibus, villam quoque Cancellis cum ecclesia in honore sancti Martini per scripturæ auctoritatem jubemus. Decimas vero omnes cum integritate ex ipsius monasterii potestate de Ciconiaco, de Bluriaco, de Balno, de Ulmis, de Paludibus, de Linerolas ad capellam sanctæ Mariæ in prælibata villa Ciconiaco, simul cum carta .i., et alodium de Maximiaco perpetuo manendas decrevimus, et ex culturis super Ligerim de villa Valerias et de villa Gruolia et de Renciaco et de Nova villa quam tenet Adalardus medietatem decimarum in speciales usus monachorum conferre censemus. Res insuper quas memoratus præsul de paterna ac materna hereditate tenere visus est, necnon et alias res quas per plurimos adtractus vel preciis acquisivit, in quibuscumque sunt pagis, villis vel locis eidem monasterio perpetuo jure consistant. Præcipimus etiam atque jubemus ut quicumque de rebus beneficii sui, si propria hereditate non possidet parentum suorum, eidem loco pro remedio animæ suæ ac nostræ contradere atque condonare voluerit, ut id peragat nostra accepimus licentia, salva tamen censuum beneficii annua redibitione. Præterea capellam sancti Saturnini in eodem suburbio Turonicæ urbis sitam quæ non longo interstitio ab eodem monasterio distare videtur, pari ratione subicere curavimus cum vineis, silvis, pratis, terris cultis et incultis aliisque utilitatibus et adjacentiis suis. Hæc igitur omnes supradictæ res et decimæ, sicuti in hoc præcepto digestæ ac præscriptæ habentur, volumus atque statuimus ut in jure et possessione supradicti monasterii per diuturna tempora consistant ad utilitates et necessitates monachorum sub regula sancti Benedicti inibi consistentium peragendas. Et ne tantus pontifex culmen nostræ sublimitatis incassum videretur adisse, præbendam sancti Martini quam ipse præsul a pueritia promeruerat, deprecatu illius, ita integram uti ipse eam erat habere solitus, clericis cunctis benignissime annuentibus, perpetuo possidendam eidem cœnobio concedimus. Simili modo prædictus pontifex nostro exemplo incitatus cum reliquis rebus quas huic loco contulerat, præbendam sanctæ matris ecclesiæ a tota congregatione expetiit et monachis sancti Juliani tradidit. Quemadmodum autem idem locus sancti Juliani singularem gratiam utrarumque congregationum præfatarum promeruerat, ita etiam post ipsas congregationes, sanctæ matris ecclesiæ scilicet sanctique Martini, ubi ipsius gloriosum corpus requiescit, ut totius ecclesiastici officii privilegium teneat sive perceptione sacrorum ordinum sive in omnibus ecclesiasticis officiis peragendis, ut dictum est, regia auctoritate statuimus, et ut monachi ibidem servientes absque aliqua inquietudine sua officia Deo reddere valeant, sancimus ut nullius secularis potentiæ dominio premantur, neque aliquis secularis minister, neque vicarius neque quisquam talium ministrorum, neque intra neque extra monasterium quicquam audeat exigere, neque consuetudinem aliquam reclamare, sed semper soli Deo, ipsi sibique subditi orent pro nobis statuque nostri regni et totius christianæ religionis, uti mos est famulis Christi. Quin etiam volumus atque jubemus ne cellula sancti Maximi quæ est in suburbio Cainonensi castro locata, ubi idem Maximus corpore requiescit, ad monasticum transferatur ordinem, ita ut quicumque ibi voluerint degere monachi liberam habeant licentiam, et omnes res quæ ad eandem cellulam pertinere videntur, in decimis, terris cultis et incultis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis et mancipiis utriusque sexus et cum tracto in Vigennæ fluvio aliisque omnibus adjacentiis sine ulla diminutione cum omni integritate in victualibus stipendiis sibi perpetuo vindicent ad habendum et nullum pro ipsa cellula servicium ab eis a nemine episcoporum vel seniorum exigatur, nisi tantummodo solid. .X. quos annuatim tempore congruo solvere debet, eo quippe soluto immunis ab omni redibitione et libera permaneat. Sane si cui libuerit ex monachis sancti Juliani illum locum aut ex sancti Maximi sanctum Julianum adire, ut invicem alterna dilectione de loco ad locum se versa vice mutentur, hoc nihilominus prohibemus, quin potius volumus atque concedimus. Si quis autem hujus nostræ deliberationis decretum ausus fuerit irrumpere, vel aliqua ratione violare vel infringere temptaverit, sexcentorum solidorum auri ad purum cocti se noverit pœna multandum. Ut autem hujus nostri præcepti firmitas inviolabiliter per futura tempora, in Dei nomine, conservetur, manu propria eam subter firmavimus et anuli nostri impressione signavimus. Huic quoque præcepto auctoritate regia illud addimus et perpetua lege sancimus quod aures nostræ celsitudinis pulsavit et unde excommunicatio domni Johannis apostolici ad nos venit ut nulla unquam secularis potestas, neque judex, neque vicarius ullus per totam terram sancti Juliani servientes dominicos sancti Juliani et omnes homines magnos aut parvos qui ad partem ipsius sancti fuerint, cujuscumque fuerint conditionis, per omnia loca sancti Juliani sive per omnes domos ubicumque monachi ejusdem sancti habitaverint de ullo forfacto ab eis facto, neque de latrocinio, neque de sanguine, neque de alio magno aut parvo audeat distringere, aut rectum reclamare aliqua occasione. Hæc immunitas per omnia loca sancti Juliani observetur, id est per omnem campaniam Ciconiaco, Nuserias, Cancellas, Nuziliaco, Valeriis, Mairiaco, Solnaco, et per omnes partes nostri regni. Si quis autem hanc quietudinem infringere voluerit, ex auctoritate Patris et Filii et Spiritus Sancti et sancti Petri totiusque Xpistianitatis, nisi correxerit, excommunicatus sit perpetualiter.
Signum Ludovici (Monogramma) gloriosi regis.
Rorico notarius ad vicem Hugonis archipræsulis summique cancellarii relegit et subscripsit.
Actum Senonis .III. idus februarii, indictione .I., anno vero .VIIII. regnante Ludovico rege.