979, 9 juin. — Compiègne.
Louis V, à la prière de l'évêque d'Orléans Arnoul, renouvelant les diplômes de ses prédécesseurs, et notamment de Charlemagne, de Louis IV et de son père Lothaire, confirme à l'église Sainte-Croix d'Orléans tous les biens qu'elle possède depuis l'époque de Charlemagne ou qui lui ont été restitués par le roi Carloman et par les comtes Eude et Geoffroi, confirme également l'immunité que lui ont accordée ses prédécesseurs et l'autorise à poursuivre la restitution de ceux de ses biens ou de ses serfs qui lui ont été enlevés depuis l'époque de Charlemagne.
A. Original perdu.
B. Copie du xviiie s., par Polluche, Bibliothèque d'Orléans, ms. 552 (ancien 433ter), p. 281, d'après A.
C. Copie du xviiie s., faite pour Dom Grenier, Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 215, fol. 40, d'après A.
D. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 12, fol. 19, d'après C.
a. Recueil des historiens de la France, t. IX, p. 660, n° 11, d'après A.
b. Thillier et Jarry, Cartulaire de Sainte-Croix d'Orléans, p. 125, n° lxiv, d'après a (avec collation sommaire de B, p. cxvi).
Indiqué : Mabillon, Annales ordinis S. Benedicti, XLVIII, 32, t. III, p. 654.
Indiqué : Böhmer, Regesta, t. I, p. 195, n° 2063.
In nomine Domini Dei aeterni et Salvatoris nostri Jhesu Christi. Ludovicus, misericordia Dei rex. Si libertatis nostrae munimine quiddam conferimus beneficii et necessitates ecclesiasticas ad petitiones sacerdotum nostro relevamus juvamine atque imperiali tuemur munimine, id nobis et ad mortalem vitam temporaliter transiendam et ad aeternam feliciter optinendam profuturum liquido credimus. Noverit interea sagacitas seu utilitas omnium fidelium sanctae Dei ecclesiae nostrorumque tam presentium quam et futurorum sollertia quia, adiens vir venerabilis Arnulfus, Aurelianensis ecclesiae humilis episcopus, serenitatem nostram, obtulit obtutibus nostris auctoritates praedecessorum nostrorum, videlicet serenissimi Karoli imperatoris necnon Hludovici excellentissimi regis, avi nostri, atque progenitoris nostri Hlotharii magnifici regis, in quibus continebatur qualiter ei omnes res aecclesiae suae perpetualiter ad deserviendum confirmaverant, postulans atque humiliter obsecrans ut nos, morem paternum sequentes, easdem res eidem aecclesiae simili praecepto nostrae auctoritatis confirmaremus. Cujus nos petitionem benignam ratamque ducentes, id agere decrevimus. Res autem quas moderno tempore ipsa retinet aecclesia hae sunt: monasterium sancti Evurtii, monasterium sancti Lifardi cum rebus quae sunt in Pontivo et in Matisconensi pago et in Provincia ex eadem abbatia pertinentibus, quarum haec sunt nomina: in Pontivo villa Rahis cum omnibus sibi rebus pertinentibus, monasterium sancti Maximi monachorum, item capella sancti Maximi juxta murum, monasterium sancti Petri virorum, monasterium sancti Petri puellarum, monasterium sanctae Crucis Gargogilensis, monasterium sancti Aviti, cella sancti Privati, sancti Petri Tauriacensis, sancti Saturnini, sanctae Mariae Draviacencis, item sanctae Mariae Fabricatae, item sancti Johannis, sancti Marcelli, sancti Martini Crevensis, item sancti Martini, quae est prope murum ipsius civitatis, sancti Laurentii, sancti Gervasii, puteus sancti Sigismundi, sancti Vincentii, sancti Sergii, Buccum monasterii, Bellum Campum, Screonas, Marogilum, Prisciniacum, cum rebus omnibus ad praedicta monasteria et ad cellas pertinentibus. Sunt etiam hae villae: Silviniacus, Pedeverius, Bullus, Masciacus, Rofiacus, Sennonnus Castellanus, Vetus Mansiones et Nova Villa, Liminiacus, Buxiacus, Nemaus, Cantionus, Cambonus, Gaverdonus et alodus quem Karolus imperator serenissimus Teodrado dedit ad proprium et isdem Teodradus memoratae aecclesiae delegavit, item res cum mancipiis quas Deotimius et Agius caeterique venerabiles episcopi et alii Dei fideles eidem contulere aecclesiae. Res autem quas jam dictus imperator Karolus eidem reddidit aecclesiae et postea gloriosus rex Hludovicus suo confirmavit praecepto hae sunt: Basilicas, Ulmetus, Perpeciacus, Gevenoilus, Marogilus, Lidiacus, Cadonnus cum villis ad se pertinentibus, Buxerola, Vienna, Limogilo, Silviniaco cum aliis rebus et mancipiis ad easdem villas pertinentibus. Nos quoque utilitati ipsius aecclesiae auctore Deo adminiculum ferre cupientes ob amorem Dei et memoriam avi nostri et genitoris nostri praedecessorumque nostrorum, regum videlicet Franchorum, necnon et stabilitatem regni nostri addimus res quas Karlomannus rex eidem aecclesiae reddidit. Sunt autem hae: in pago Biturico villa quae vocatur Caltesius et altera quae vocatur Marsiacus, in pago Nevernensi ad eumdem Caltesium pertinens sive Pauliacum cum omnibus longe lateque aut prope positis pertinentibus et familia utriusque sexus; in pago etiam Blesiaco villam quae vocatur Curtis, quam nuper sepe dictae aecclesiae Odo comes reddidit cum omnibus ad eam pertinentibus, consentiente Hugone Franchorum duce, beneficium etiam quoddam Gauzfredi comitis, quod idem Hugo, Arnulfo ejusdem aecclesiae praesuli, consentiente eodem Gauzfredo, reddidit. Memoratas igitur cellas, monasteria et villas cum nonis et decimis, quas ipsa aecclesia de comitatu et de aliis villis quae in beneficio continentur accipere consuevit, seu alias res cum rebus omnibus et mancipiis ad se pertinentibus, quas modo et tunc jure et legaliter ipsa tenebat aecclesia, nostra regali potestate per hoc nostrae altitudinis praeceptum eidem denuo confirmamus aecclesiae, ut hoc nostrae auctoritatis praecepto praefatus pontifex et futuri sepedictae aecclesiae pontifices per omnia et in omnibus quae sibi necessaria fuerint utantur et defendant et liberam exinde et ex aliis rebus quae eidem aecclesiae ac fidelibus Dei conlatae sunt habeant potestatem. Obtulit interea jam dictus venerabilis praesul Aurelianensis aecclesiae obtutibus nostris auctoritatem immunitatis praedecessorum nostrorum, regum videlicet atque imperatorum, in qua erat insertum quod praefixus genitor noster et nominatissimus avus noster praedecessoresque eorum, reges videlicet Franchorum, aecclesiam sanctae Crucis, cui auctore Deo ipse venerabilis episcopus praeest, sub suo munimine et defensione consistere fecissent et eorum immunitatum auctoritatibus hactenus ab inquietudine judiciarie potestatis eadem munita atque defensa fuisset ecclesia. Ob rei tamen firmitatem postulavit nos jam dictus venerabilis episcopus ut, paternum morem sequentes, nostrae immunitatis praeceptum eidem fieri censeremus aecclesiae. Cujus petitionibus iterum libenter annuimus et hoc nostrae immunitatis praeceptum pro divini cultus amore et animae nostrae remedio ad ipsam sanctam sedem fieri decrevimus, per quod praecipimus atque jubemus ut nullus judex publicus vel quilibet ex judiciaria potestate aut nullus ex fidelibus nostris tam praesentibus quam et futuris in ecclesias aut loca seu reliquas possessiones quas moderno tempore in quibuslibet pagis vel territoriis infra dictionem regni nostri juste et legaliter memorata tenet aecclesia nec in eas res quae deinceps a catholicis eidem conlatae fuerint aecclesiae ad caussas audiendas, vel freda aut tributa teloneaque exigenda, aut mansiones vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos, aut homines ipsius aecclesiae tam ingenuos quam servos super terram ipsius commanentes distringendos, seu alias redibitiones aut inlicitas occasiones [requirendas] nostris et futuris temporibus ingredi audeat neque ea quae supra memorata sunt exigere penitus praesumat, sed liceat praefato praesuli suisque successoribus res praedictae aecclesiae cum monasteriis, cellis, villis sibi subjectis et rebus omnibus vel hominibus ad se pertinentibus vel aspicientibus una cum telonei medietate sive porta Parisiaca, sicut in praecepto avi nostri praedecessorumque nostrorum continetur, vel etiam nonis et decimis de quibusquumque locis vel pagis sibi pertinentibus sub tuitionis atque immunitatis nostrae defensione, remota totius judiciariae potestatis inquietudine, quieto ac libero ordine possidere et nostro fideliter parere imperio eosque pro incolomitate nostra seu etiam totius regni a Deo nobis conlati ejusque clementissima miseratione per immensum conservandi stabilitate una cum clero et populo sibi subjecto Dei immensam jugiter exorare clementiam; et quicquid de praefatis rebus aecclesiae jus fisci exigere poterat in integrum eidem concessimus aecclesiae, scilicet ut perpetuo tempore in eodem loco Deo famulantibus ad peragendum Dei servitium aucmentum et supplementum sit. Illud quoque nostro huic praecepto interseri placuit ut, si aliquis per tot annorum curricula vel a tempore domni et genitoris nostri Hlotharii et piae recordationis avi nostri Hludovici seu piissimorum augustorum, Hludovici scilicet ac magni Karoli Magni, usque ad hoc tempus aliquid ex rebus vel mancipiis jam dictae aecclesiae, quolibet malo aut perverso ingenio vel persecutione aliqua imminente seu qualibet tarditate vel negligentia interveniente, invadendo vel subtrahendo abstulit, vel si quislibet ex praedictae aecclesiae mancipiis quocumque malo ingenio a servitio ipsius se ocultavit vel subtraxit aut fuga lapsus est et hoc praelatus ipsius aecclesiae vel sui successores adprobare una cum advocatis vel testibus idoneis potuerint, ita per hoc altitudinis nostrae praeceptum approbent et in integrum quae sua fuerint ipsa recipiat ecclesia sine alicujus contradictione vel intromissione potestatis. Hoc vero nostrae auctoritatis praeceptum, ut pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem et a fidelibus sanctae Dei aecclesiae per diuturna conservetur tempora, manu propria subterfirmavimus et anuli nostri impressione insigniri jussimus.
Signum domni Hludovici (monogramma) gloriosissimi regis Francorum.
Ego Arnulfus ad vicem domni Adalberonis, archiepiscopi atque archicancellarii, recognovi.
Datum anno incarnationis dominicae .DCCCCLXXVIIII., secundo die regiae ordinationis ejusdem, indictione .VII., .V. idus junii. Actum Compendiensi palatio. In Dei nomine, feliciter. Amen.
(Locus sigilli.)