1115 [fin mars-2 août]. — Paris.
Louis VI approuve, pour le repos des âmes de ses parents et de ses prédécesseurs, la constitution d'une rente de vingt sous, en faveur de Saint-Martin-des-Champs [de Paris], par son fidèle Guillaume de Garlande, à prendre sur le péage de « Bunzeiae », qu'il tenait en fief du roi ; Guillaume a constitué cette rente pour le repos de l'âme de son parent Aubert.
A. Original. Parchemin, autrefois scellé d'un sceau plaqué. Hauteur 400 mm ; largeur en haut 195 mm, en bas 220 mm. Archives nationales, K 21B, n° 11bis.
B. Copie du xiie siècle, dans le Liber testamentorum de Saint-Martin-des-Champs, Bibliothèque nationale, lat. 10977, fol. 77v.
C. Copie incomplète du xiie siècle, dans le même cartulaire, fol. 49v, n° CVI.
D. Copie incomplète du xiiie siècle, dans le cartulaire A de Saint-Martin-des-Champs, Archives nationales, LL 1351, fol. XXv, sous la rubrique : « De XXti solidis quos dedit Willelmus de Garlanda ».
E. Copie incomplète du xve siècle, dans le cartulaire B de Saint-Martin-des-Champs, Archives nationales, LL 1352, fol. XIXv, d'après D.
F. Copie incomplète du xvie siècle, dans le cartulaire C de Saint-Martin-des-Champs, Archives nationales, LL 1353, fol. 19, d'après D.
G. Copie du xviie siècle, Bibliothèque nationale, Collection Duchesne, vol. 76, fol. 381, d'après D.
H. Copie incomplète du xviie siècle, Bibliothèque nationale, Collection Duchesne, vol. 60, fol. 137, sans indication de source.
I. Copie du xviiie siècle, Bibliothèque nationale, Collection Clairambault, vol. 1057, fol. 117, « ex cartulario ecclesiae Sancti Martini de Campis ».
a. M. Marrier, Monasterii regalis Sancti Martini de Campis Parisiensis, ordinis Cluniacensis, historia, Paris, 1636, p. 45, sans indication de source.
b. J. Tardif, Monuments historiques, n° 362, p. 207, d'après A.
c. J. Depoin, Recueil de chartes et documents de Saint-Martin-des-Champs, monastère parisien, t. I, Ligugé-Paris, 1912, p. 228, n° 145, d'après A.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 449.
Indiqué : Ordonnances des rois de France, vol. supplémentaire, p. 187.
Indiqué : A. Luchaire, Institutions monarchiques, t. I, p. 92, n. 2 ; p. 118, n. 1.
Indiqué : F. Gasparri. L'écriture des actes de Louis VI, n° 21.
Indiqué : É. Bournazel, Le gouvernement capétien, p. 15, n. 53 ; p. 35, n. 47.
Le cadre formel de ce diplôme est identique ou fort proche de celui de nombreux autres actes de Louis VI, notamment des nos 102 (pour Notre-Dame-des-Champs de Paris), 115 (pour Vézelay), 116 (pour Saint-Martin de Pontoise), 117 (pour Saint-Martin-des-Champs de Paris), 119 (pour Saint-Martin de Champeaux), 126 (pour Saint-Martin-des-Champs de Paris), 128 (pour Morigny).
In Christi nomine. Ego Lucdovicus, Dei dispensante misericordia in regem Francorum sublimatus. [2] Notum fieri volo tam futuris quam et instantibus quoniam nostram adiit presentiam Willelmus de War-[3]-landa, fidelis noster, rogans ac obnixe deprecans quatinus de pedagio suo aput Bunzeias collecto, quod [4] a nobis in feodum tenebat, viginti solidos, quos pro anima Alberti cujusdam cognati sui Beato Mar-[5]-tino dederat, donaremus et fratribus ibidem Deo militantibus pro animarum patris mei et matris [6] mee predecessorumque nostrorum remedio in perpetuum possidendos concederemus. Quod ita et fecimus. [7] Verum ut hoc ratum et firmum permaneat in sempiternum, presentem kcartam (sic) nostri actoritate [8] sigilli firmatam et corroboratam fieri disposuimus, que et plene perfecteque elemosinam istam [9] factam exponat et in munimentum stabilitatis perpetuo existat.
[10] Actum Parisius, anno incarnati Verbi M° C° XV°, regni nostri septimo, Adelaidis regine primo. [11] Astantibus in palacio nostro quorum nomina subtitulata sunt et signa. Ꞩ. Anselli dapiferi. [12] Ꞩ. Gisleberti buticularii. Ꞩ. Hugonis cunstabularii. Ꞩ. Widonis camerarii.
(Monogramma)
[13] Data per manum Stephani cancellarii.
(Locus sigilli)