1109 [fin avril-2 août]. — Péronne (Palais).
Louis VI, à la demande d'Adèle, dame de Péronne et veuve de Robert, et de celle de son cousin Raoul, seigneur de Péronne et futur comte de Vermandois, confirme la donation de la « villa » d'Allaines, de ses dépendances et de sa justice (à l'exception des deux moulins, de la dîme de la réserve et des fiefs de chevaliers) faite à l'abbaye du Mont-Saint-Quentin et à son abbé Henri par Alix et Robert, donation confirmée par la comtesse de Vermandois [Adèle], avec l'accord de ses propres fils Raoul et Henri ; il autorise, en outre, cette église à accroître ses biens à Allaines.
A. Original perdu, autrefois scellé d'un sceau plaqué. Hauteur, environ 450 mm ; largeur, environ 310 mm (d'après B).
B. Copie du 30 avril 1771, par Dom Queinsert, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 44, fol. 139, d'après A.
C. Copie du xviiie siècle, Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 44, fol. 137, d'après A.
D. Copie du xviie siècle, dans le cartulaire-chronique du Mont-Saint-Quentin, Archives départementales de la Somme, XVI H 1, p. 72, avec la mention : « extrait dudit registre, au feuillet 18 ».
E. Copie du xviie siècle, Bibliothèque nationale, lat. 12692, fol. 195, sans indication de source.
F. Copie du XVIIIe siècle, Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 192, fol. 153, d'après C.
a. Martène, Amplissima collectio, t. I, col. 623, « ex cartario Sancti Quintini de Monte ».
b. T. Du Plessis, Histoire de la ville et des seigneurs de Coucy..., Paris, 1728, pièces justificatives, p. 135, n° XIII, « ex tabulario Sancti Quintini de Monte » (éd. partielle).
c. Brussel, t. I, p. 658, n. a, d'après a.
d. Ordonnances des rois de France, vol. supplémentaire, p. 165, avec référence à Cab et c.
Fac-similé partiel : Bibliothèque nationale, Collection Moreau, vol. 44, fol. 139.
Indiqué : Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 249, fol. 233v.
Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 403.
Indiqué : A. Giry, Manuel de diplomatique, p. 567, n. 4 et 5.
Indiqué : M. Prou, Philippe Ier, p. ccxvi et n. 2.
Indiqué : É. Bournazel, Le gouvernement capétien, p. 12, n. 29.
Indiqué : J. Dufour, Un faux de Louis VI relatif à Liancourt (Oise), dans Bibliothèque de l'École des chartes, t. 144, 1986, p. 43, n. 5.
Cet acte fait allusion à la charte de donation de Robert et d'Adèle de 1095 et à la confirmation accordée par Adèle, comtesse de Vermandois, le 9 novembre 1103. On peut ajouter que Ratbod II, évêque de Noyon, avait lui-même approuvé cette cession dès 1095.
Signalons aussi qu'une phrase du présent document s'inspire d'un passage de la bulle de Pascal II du 15 avril 1105, prenant sous sa protection l'abbaye du Mont-Saint-Quentin et confirmant l'ensemble de ses biens, dont Allaines.
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Divina virtute roboratus, ego Ludovicus, Francorum rex. In exordio nostri principatus quam maxime nostri interesse officii « primum querere regnum Dei et justitiam ejus » considerans, ad incrementum nostre salutis tam corporis quam animae credimus proficere, si aecclesiis sanctorum et monasteriis studuerimus, non solum de nostris possessionibus largiri, ut ibidem Deo servientes valeant liberius orationibus vacare, sed etiam si qua a nostris proceribus et nobis subditis, de his que a nobis tenent fuerint eis erogata, fructuosum decernimus concedere. Unde volumus et presentes et futuros certum habere quod Adeliz, Peronensis domina, quae uxor fuerat Roberti, dum Peronam venimus, nostram e vestigio postulavit celsitudinem, quatenus villam Alaniae et terram cum omnibus appenditiis ejus et justitiam, exceptis duobus molendinis et decima culturarum dominicarum et feodis militum, quam villam et terram et justitiam ipsa cum viro suo Roberto dederat Sancto Quintino de Monte, in usus monachorum ibi Deo famulantium, sicut ipsi integre dederant et comitissa Vermannensis, annuentibus filiis suis Radulfo et Henrico, testimonio sue confirmationis concesserat, sic etiam nos huic martiri omnia haec supradicta concederemus et regiae majestatis auctoritate testamenti corroboratione muniremus, aecclesiastica libertate tenenda et jure perpetuo possidenda. Commendavit etiam quamplurimum apud nostram serenitatem tantam tamque votivam nobilis femine petitionem karissimi patruelis nostri Radulfi, Vermannorum futuri comitis, non respuenda neque excludenda interventio necnon ejusdem preveniens in ipsius dominae dono grata suffragatio, qui novus heres et dominus Peronensium accedebat peculiari dominio. Nos igitur honeste eorum rogationi assensum ex bona gratia prebentes, praefato martiri et monachis ejus sub abbate Henrico hanc postulationem effectui donamus et, signi nostri attestatione beneficio huic participare cupientes, paginam sui testamenti pia prosecutione confirmamus et, quicquid circa haec loca et quaquaversum adquirere poterint sub ejusdem confirmationis auctoritate assignamus, sub nostrum procerum testimonio et eorum assensibus. Adjicimus etiam ut, si quis preceptionis nostrae assertionem, regiae soliditati derogans, hanc infringere attemptaverit, nullatenus optineat et C libras auri regio exauctori pro tanta presumptione persolvat et regie majestatis reus proprio honore privatus exilium poenas luat. Et ut haec largitionis caritas firma et inconvulsa permaneat, nostri nominis caractere et sigillo signari et corroborari precepimus. Astantibus de palatio quorum nomina subtitulata sunt et signa. Signum Anselli de Guarlanda, tunc temporis dapiferi nostri. Signum Hugonis, tunc temporis constabularii nostri. Ꞩ Widonis, buticularii nostri. Signum Widonis, camerarii nostri. Signum Radulfi, comitis futuri Vermannorum, cujus prece et favore haec firmamus, consanguinei nostri.
Actum publice apud Peronam, in palatio, anno dominicae Incarna-(Sigillum)-tionis millesimo centesimo VIIII°, indictione secunda, consecrationis nostrae primo.
Ego Stephanus cancellarius relegendo subscripsi.