1121, 5 avril. — Tiron.
Louis VI accorde aux moines du monastère de Tiron (qu'il a fondé récemment) le privilège d'être convoqués en plaid seulement devant les grands présidents siégeant à Paris ou ailleurs, de construire un « castrum » pour se protéger en cas de guerre et d'y exercer la justice sur leurs dépendances de Paris ou d'ailleurs, ainsi que de recueillir les successions de ceux qui s'agrégeront à leur ordre.
A. Pseudo-original perdu.
B. Copie du xviie siècle, Bibliothèque nationale, lat. 12780, fol. 25, sans indication de source.
C. Copie du 12 mai 1490 du vidimus de Louis XI du 27 décembre 1469, Archives départementales des Yvelines, G 542, n° 3 (« Coppie des chartes, tiltres et confirmations des privilleges des religieulx de Tiron »), p. 5.
A propos de ce faux et des passages imprimés en petit texte, cf. supra, p. 404-407.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. Cum regalis preeminencie semper sit ecclesias precipueque religiosa loca a noxiis preservare ac libertatibus et privilegiis dotare, quibus mundanos fluctus evitent, eapropter ego Ludovicus, Dei dono rex Francorum humilis, affectione pervalida, quam ad michi devotissimos monachos Tironenses habeo per me noviter fundatos, ipsis semper volens donis multiplicibus accrescere, ut eo magis preces effundant Altissimo pro nostris peccaminibus redimendis, quo munificenciis regiis se conspexerint plus dotatos, eorum quieti et transquilitati (sic) nunc et pro in futurum sollerter intendens, ne, per curiarum vagitus saliendo, a divinis obsequiis sequestrentur, hac imperpetuum valitura et duratura regali munificencia auctoritate eis concedimus et largimur, ut quisquis eos in causam vel placitum vocare voluerit, non alibi quam coram magnis presidencialibus nostris Parisius vel alibi, ubi suprema curia regalis residebit, eos vocare habeat vel possit invitos nec super ipsos eorum, ut monasterium vel eorum juribus suis bonis inferior curia sive regia sive alia quecumque ex officio ressorto vel ad partis instanciam cognoscere habeant vel videre ; sed et, ut omnem eis forisfacientem in omni regni nostri dispersione constitutum coram ipsis presidencialibus vel aliis justiciariis regiis sive in civili sive in criminali evocare possint, etiam hac regali munificencia largimur ; preterea ut a fluctuantium guerrarum incursibus tueamur, ut castrum in ipso monasterio vel ubi maluerint, alibi sibi edificent et in ipso per appellationem, ressortum et alias sui castelli Parisiensis et ceterarum domorum et membrorum suorum presentium et futurorum imperpetuum justicie respondeant et in ipso alte castellanie et domini baronicalis juribus et preeminenciis quibuscumque gaudeant. Hac etiam regia munificencia imperpetuum largimur rursum contra nephanda quorumdam refragia, qui religiosorum ad ipsos transmigrantium mundi mortem et non ecclesie sive monasterii vitam perpetuam attendunt non servientium non ipsos religiosos in bonis temporalibus succedere ordinamus et largimur eis imperpetuum, quod in bonis sive mobilibus sive immobilibus, quibus ad ipsorum religionem sive ordinem transeuntes, si in seculo remansissent, succederent non tam in bonis paternalibus quam maternalibus, sed in aliis quibuscumque parentum successionibus et aliis adventionibus et etiam si, postquam ingressi sint, ipsa advenerint, monasterium ipsum libere et absque aliqua refragatione succedat. Has autem nostrarum perennitatum et regiarum largitionum editiones nemo infringere quomodolibet audeat in futurum ; qui autem secus egerit, indignationem et forisfactum regie celsitudinis se noverit incurrisse. Unde in supradictorum omnium robur et testimonium, presentes sigilli regii auctoritate et nominis nostri karactere communivimus. Acta sunt in predicto monasterio Tironensi, nonas aprilias, anno gratie millesimo centesimo vicesimo primo. Astantibus nobiscum in ipso monasterio quorum nomina subtitulata sunt et signa. S Anselli dapiferi. (Crux) S Hugonis constabularii. (Crux) S Gilleberti buticularii. (Crux) S Widonis camerarii. (Crux)
Data per manus Stephani cancellarii.