Vers 1102.
Philippe Ier confirme le privilège accordé en l'an 1012 par Geoffroy, vicomte de Bourges, aux chanoines de l'église Saint-Ursin de Bourges, les donations faites par ses prédécesseurs, et y ajoute le don de la chapelle Gédéon.
A. Original perdu.
B. Copie de l'an 1679, authentiquée le 7 décembre 1679 par Archambault et Cormier, notaires royaux à Bourges, Archives départementales du Cher, fonds de Saint-Ursin, liasse 1 de la Spiritualité, d'après un «livre couvert de basanne contenant les privilèges de l'église de St Ursin de Bourges».
C. Copie de l'an 1680, authentiquée le 1er février 1680 par Christophe Pivert, sergent royal au bailliage de Berry, Archives départementales du Cher, fonds de Saint-Ursin, liasse 1, d'après le même livre que B. Dans la même liasse, autre copie, sur papier timbré, comme les précédentes, mais non authentique, en tout semblable à la copie C.
D. Copie du xviie s., Archives départementales du Cher, fonds de Saint-Ursin, 1re liasse de la Spiritualité.
E. Copie du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Baluze, vol. 38, fol. 37, «extrait de l'église collégiale de St Ursin de Bourges».
a. Labbe, Histoire du Berry abrégée, p. 196, sous le titre : «Charta Gaufridi pro restauratione ecclesiæ S. Ursini, ex archivis ejusdem ecclesiæ».
Legimus in Veteri Testamento dixisse Dominum : «Omnis qui me honorificaverit, honoratus erit et qui me contempserit, humiliatus erit», et in alio loco, Spiritum Sanctum ore David esse locutum : «Dominus de cœlo prospicit super filios hominum, ut videat si est intelligens aut requirens Dominum» ; et in Evangelio, Salvator ait : Quicunque me honorificaverit, «honorificabit eum pater meus» qui est in cœlis. His et aliis pluribus Novi et Veteris Testamenti a doctoribus auditis, ego Gaufridus, vicecomes Biturigæ civitatis, volo Dominum requirere et honorare, ut ille me in die visitationis suscipiat et honoret. Idcirco pietatis ejus gratias refero qui me prospicere facit salutem animæ meæ et honorem corporis mei dum locum sancti ac Deo dilecti primique doctoris Biturigæ sedis, Ursini, in honorem atque stabilitatem reducere studeo ; ad ipsum enim locum, consensu congregationis sancti Stephani, primi martiris, metropolitanæ ecclesiæ, ex bona voluntate reddo ego et frater meus Rogerius, et uxor mea Heldeburgis, et filii mei, Gaufridus et Madalbertus, omnia quæ ei pertinent, pro remedio animarum nostrarum omniumque parentum nostrorum, tali scilicet ratione ut canonici qui in eodem loco Deo et sancto præsuli Ursino servierint, ea teneant et possideant sine ulla contradictione, ad stipendia sua et ad refectiones hospitum et sustentationes pauperum ; donamusque autem eis quidquid ad altare sive ad corpus sancti Ursini venerit in auro vel in argento sive in cæteris rebus. Concedimus autem canonicis, quantum numerum addere vel tollere eis placuerit in cœtu propriæ congregationis, ut maneat in eorum potestate. Præbendas quoque ipsis ea lege concedimus ut nullus episcopus, nullus abbas neque homo vendere vel auferre præsumat, sed unusquisque canonicus potestatem habeat suæ prebendae alteri canonico dare vel relinquere, consilio aliorum qui pro ipsa servierint. Et super hæc omnia ita liberum facio ipsum vicum ut nemo ex meis hominibus neque præpositus neque vicarius neque aliquis serviens aliquid ibi accipiat neque contrarium faciat. Et si aliquis homo ad ipsam ecclesiam fugerit, nemo præsumat eum prosequi neque judicare nec vi ab ipso burgo abstrahere. Hanc igitur elemosinariam cartam et decretum nostre voluntatis volumus esse firmum et inconvulsum, quam pro amore Dei et veneratione sancti Ursini fecimus, ut nobis et omnibus parentibus nostris sit Deus propitius. Ego vero defensor et adjutor ero ejusdem sacri loci in omnibus necessitatibus canonicorum vel ceterorum in eodem burgo commorantium quandiu vixero ; denique post mortem meam quicunque dominus istius urbis extiterit, simili modo defensor sit loci sicuti et ego, et, si non fuerit, destruatur a Domino, et sicut ego hanc donationem ex mea parte corroboravi, ita et Erchembaldus, princeps Burboniensis, et Odo, dominus Dolensis castri, cunctique nobiles Biturigensis patriæ suis aliquid ex partibus confirmaverunt et multa donaria in auro vel argento terrisque, silvis, vineis et pratis, pro redemptione suarum animarum, tradiderunt. Et ut hæc liberalitatis atque munificentiæ nostræ concessio firmiorem obtineat vigorem, jussu domini nostri regis Roberti, propriis manibus eam firmavimus et canonicis sancti Stephani corroborandam tradidimus. Hæc restitutio sanctæ istius ecclesiæ facta est anno millesimo duodecimo a Domini incarnatione, in tempore Johannis, summi pontificis sanctæ Romanæ ecclesiæ, presidente in Galliis Roberto rege. Urbs Bituris tunc carebat præsule quia Dagbertus jam ab hac recesserat luce. Hanc donationem confirmo ego Gaufridus, vicecomes, cum cuncta nobilitate Biturigensis patriæ. Si aliquis filius Diaboli surrexerit qui hanc cartam confringere velit, anathema sit et habitatio ejus cum Juda traditore et Symone mago et cum Herode et cum eis «qui dixerunt Domino Deo : recede a nobis ; scientiam viarum tuarum nolumus». Fiat, fiat.
Præter hæc autem, si aliquis habens aliquid ex me sancto Ursino tradiderit, canonici supradicti ut absque contradictione teneant concedimus. Ꞩ. signum Gaufridi vicecomitis. Ꞩ. signum Rogerii decani. Ꞩ. Heldeburgis. Ꞩ. Gaufredi et Madalberti, filiorum ejus. Ꞩ. Humbaldi vicarii. Ꞩ. Archinaldi.
Aloni.Imo. Iterii.Item, Iterii.Euvrardi. Achardi.Viviani.Raynberti. Hugonis.Bernardi.Humbaldi. Remegaudi.Sadonis.Humberti. Maynardi.Icterii.Emenonis. Humbaldi.Sulpicii.Radulfi. Algerii.Humbaldi. Otranni.Giraldi.Roberti.Phylippus, Dei gratia Francorum rex, hujusce donationis præsentem cedulam in præsentia nostra a fratribus et canonicis beati Ursini recitatam laudando concedimus et concedendo laudamus. Addidimus etiam capellam Gedeonis in suburbio Biturigæ urbis, a præfatis antecessoribus constructam, cum omnibus ad eam pertinentibus, exceptis consuetudinariis nostris. Et hæc omnia pariter in unum quæcunque eidem ecclesiæ collata sunt ab antecessoribus nostris in burgo ejusdem sancti Ursini in prædiis, in villis, in silvis, in piscationibus, in vineis, in pratis et in ceteris omnibus donariis donamus, concedimus, firmando corroboramus et corroborando firmamus auctoritate nostri nominis et sigillo nostræ majestatis.
(Monogramma.)
Interfuit Teduinus, abbas sancti Sulpicii, Hugo archidiaconus, Sarlo Felix, Sulpicius de Concurcarlo, Stephanus Crassa Curtis, Odo dapifer, Ebdo, Robertus, Galcherius. Interfuere de palatio nostro Francigenæ : Guoslanus Carnotensis, Hugo de Vico novo Aurelianensis, Paganus de Stampis, Joannes de sancto Benedicto, Daniel et Aimericus, frater ejus, et alii quamplures.
Gislebertus cancellarius relegendo subscripsi ☧.
Post istam nostram donationem et concessionem surrexit quidam homo nomine Bovinus, superbia magna repletus, per manus præpositi nostri atque clientum nostrorum, quos censu suo corrupit, nobis in Francia equum misit ut eum liberum a cunctis consuetudinibus faceremus et portaticum, quem ille debebat Deo et sancto Ursino, canonicis auferremus. Quod malo consilio illorum sibi concessimus sed postea, cum Bituricis fuimus, prior et canonici sancti Ursini cum amicis suis nobis valde conquesti sunt super hac injuria, quam illis feceramus, nosque, recognoscentes quod non bene feceramus, illis portaticum integre reddere fecimus. Insuper hoc præcipimus ut si aliquis surrexerit, qui eis aliquo ingenio portaticum vel alias consuetudines, quas illis concessimus, auferre voluerit, nullo modo fiat neque causa nostræ clientelæ neque ulla alia ratione, sed illi omnino sine ulla contradictione teneant et possideant omnia quæ in tempore antecessorum nostrorum tenuerunt. Hæc sicuti ex nostra parte firmavimus, ita proceribus nostris firmare præcipimus Thomæ videlicet, Odoni dapifero, Hugoni de Vico novo, Gauterio præposito nostro, Humberto cem[en]tario, Raymundo pincerna[e], Aymerico Bothardo, Joanni de sancto Benedicto.