1085, après le 1er septembre. — Compiègne.

Philippe Ier, à l'occasion de plaintes portées dans un concile tenu à Compiègne, par Helgot, évêque de Soissons, contre les chanoines de l'église de Compiègne, déclare que depuis sa fondation par Charles le Chauve et sa dédicace par le pape Jean VIII, ladite église a été exempte de la soumission à tout évêque, même à celui de Soissons, et voulant la maintenir dans la jouissance dudit privilège interdit à tout primat, métropolitain ou évêque d'appeler les chanoines en justice.

Référence : Maurice Prou et Henry D'Arbois de Jubainville (éd.), Recueil des actes de Philippe Ier (1059-1108), Paris, 1908, no17.

A. Original perdu.

B. Copie du xviiie s., collationnée par Gaschier, conseiller maître de la Chambre des Comptes, Archives nationales, K 189, n° 117, d'après A.

C. Copie du xviiie s., Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 67, fol. 62 (pièce 213), d'après un cartulaire, mais collationnée à l'original probablement par Dom Grenier.

D. Copie de la fin du xviie s., Archives départementales de l'Oise, H 21513, d'après A.

E. Copie partielle, du xviiie s., comprenant seulement la date et le seing du roi, Bibliothèque nationale, Collection de Picardie, vol. 63, fol. 278 v°, d'après A.

F. Copie du xiiie s., dans le Cartulaire blanc, Archives nationales, LL 1622, fol. 17 (anc. p. 33), sous le titre : «De libertate ecclesie, quod non tenemur alicui archiepiscopo vel episcopo respondere nec etiam episcopo Suess.».

G. Copie du xiiie s., dans le Cartulaire rouge, Carte regum, n° viii, Bibliothèque de Compiègne, fol. 45 v°, sous la rubrique : «Philippus rex de libertate ecclesie, quod non tenemur alicui archiepiscopo vel episcopo respondere nec etiam episcopo Suess.».

H. Copie du xiiie s., dans un Cartulaire de Saint-Corneille, appartenant à M. Pouillet, conservateur de la Bibliothèque de Clermont (Oise), fol. 22, sous la même rubrique qu'en G.

I. Copie de l'an 1879, Bibliothèque nationale, ms. lat. nouv. acq. 2197, fol. 46 v°, d'après G.

J. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 9171, p. 165, d'après G.

K. Copie de l'an 1672, Archives nationales, LL 1623, p. 196, d'après G.

L. Copie du xviiie s., dans Monasticon Benedictinum, t. IX, Bibliothèque nationale, ms. lat. 12666, fol. 30, d'après G.

M. Copie du xviiie s., dans Dom Bertheau, Preuves de l'histoire de Compiègne, Bibliothèque nationale, ms. lat. 13891, fol. 39, d'après G.

N. Copie partielle du xviie s., par André Du Chesne, Bibliothèque nationale, Collection Du Chesne, vol. 66, fol. 28 v°, d'après G.

O. Copie du xviie s., dans Dom Gillesson, Antiquités de Compiègne, Bibliothèque nationale, ms. fr. 24066, fol. 242, d'après l'un des cartulaires.

P. Copie de la date et du monogramme royal, seulement, Bibliothèque nationale, ms. fr. 16188, fol. 155.

Q. Copie du xviie s., Bibliothèque nationale, ms. lat. 13816, fol. 409 (anc. fol. 405).

R. Copies du xviie s., Bibliothèque nationale, Collection De Camps, vol. 8, fol. 180 et 183, d'après a et b.

a. Marlot, Metropolis Remensis historia, t. II, p. 179, d'après un cartulaire.

b. D. Luc d'Achery, Spicilegium, éd. in-4°, t. II, p. 598 ; éd. in-fol., t. I, p. 627.

c. Labbe, Sacrosancta concilia, t. X, col. 406, d'après b.

d. Hardouin, Acta conciliorum, t. VI, pars I, col. 1615, d'après b.

e. Mansi, Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio, t. XX, col. 609, d'après b.

f. E. Morel, Cartulaire de l'abbaye de Saint-Corneille de Compiègne, p. 41, n° xvii, d'après FGKLNO.

Indiqué : Mabillon, De re diplomatica, p. 424.

Indiqué : Mémoire pour les dames abbesse et religieuses de l'abbaye royale du Val-de-Grace et les religieux, prieur et convent de l'abbaye de Saint Corneille .... contre Monsieur l'évêque de Soissons, pour servir de réponse à son mémoire..... A la fin : «Monsieur Choppin d'Arnouville rapporteur.» (Impr. veuve Garnier, 1726, in-fol. ; Bibliothèque nationale, Imprimés, fol. Fm. 12640), p. 3, 24-27.

Indiqué : Mémoire pour les dames abbesse et religieuses de l'abbaye royale du Val-de-Grace et les religieux, prieur et couvent de l'abbaye royale de Saint Corneille..... contre monsieur l'évêque de Soissons pour servir de réponse au second Mémoire de Monsieur de Soissons. A la fin : «Monsieur Chopin d'Arnouville rapporteur.» (Impr. veuve Garnier, 1727, in-fol. Bibliothèque nationale, Imprimés, fol. Fm. 12641), p. 43-49.

Indiqué : Instance au conseil pour les dames abbesse et religieuses de l'abbaye royale du Val-de-Grâce, etc., dans Œuvres de feu M. Cochin, éd. in-4° (1757) t. VI, p. 258, 387 ; éd. in-8° (1822), t. VII, p. 255, 301.

Indiqué : Bréquigny, Table chronologique, t. II, p. 212.

Indiqué : Wauters, Table chronologique, t. I, p. 561.


In nomine sancte et individue Trinitatis. Philippus, Dei gratia Francorum rex. Quia, divina preveniente dispensatione, sanctam Compendiensem ecclesiam, fundatam quidem a domno Karolo, illustri ac nobilissimo rege Francorum ac imperatore Romanorum, predecessore nostro, a sancto Johanne, Romano pontifice, cum septuaginta duobus episcopis sollempniter celebri honore ac decore speciali dedicatam, condigno tenore libertatis ad tempora nostra viguisse cognovimus, nullius quoque metropolitani, episcopi nullius dominationi nec ipsius Suessionis fuisse constat obnoxiam, eandem ipsam ecclesiam in eodem honore ac pristina libertate tam nostro tempore quam successorum nostrorum retinendo conservare, conservando retinere destinamus, volumus et debemus. Unde notum fieri volumus fidelibus nostris tam presentibus quam futuris quod Hilgotus, Suessionis episcopus, prefate videlicet ecclesie canonicos nostros de quibusdam, que eos adversus ecclesiam suam et seipsum commisisse querebatur, in concilio Compendii celebrato, in presentia domni Rainaldi, Remensis archiepiscopi, et ceterorum episcoporum qui eo convenerant, Elinandi videlicet Laudunensis episcopi, Rogeri Catalaunensis, Ursionis Belvacensis, Ursionis Silvanectensis, Rorigonis Ambianensis, Rabotdi Noviomensis, Gerardi Cameracensis, Gerardi Teruanensis, Goisfridi Parisiacensis, Gualterii Meldensis, abbatum quoque Gervini de sancto Richario, Euvrardi Corbeiensis, Godefridi de Monte sancti Quintini, Burcardi de sancto Basolo, Ingeleri de Forestensi monasterio, Walteri de sancto Geotio, Benedicti de sancto Crispino, Rotberti de Hasnun, Henrici de sancto Remigio, Fulcardi de Trant, Wimandi de sancto Bavone, Petri de sancto Luciano, Arnulfi de Lobiis, Huberti de sancto Winnocio, Giraldi de Ham, Willelmi de Britoilo, Hugonis de .....,..... de sancto Theodor[ic]o, Petri de Alvillari, Rodulfi de sancto Simphoriano, contra consuetudinem ac libertatem eisdem canonicis a patribus nostris et a nobis traditam et concessam, ad contemptum predecessorum nostrorum et regie majestatis, ubi et ad quos nullatenus oportuerat, causare presumpsit. Nos vero illius querimoniam et calumniam injuste factam recognoscentes, quod a nullo metropolitano, a nullo etiam episcopo justiciari nec ad placita seu ad agendas causas deberent invitari vel compelli, in eodem ipso concilio coram prenominatis personis tum decretis Romanorum pontificum, tum consuetudinibus ipsius ecclesie ad nos usque derivatis et habitis plenarie disserentes, evidenter ostendimus, et ut ipsi fratres, quemadmodum ad tempora nostra fecerant sine qualibet inquietudine, cum omni tranquillitate Deo militantes eidem devotissime servire studeant et placere, nos ipsos divine propitiationi reconciliantes, quatinus nullus primas, nullus metropolitanus, nullus episcopus ipsos ad judicia compellat vel invitet nec aliquando justiciare presumat tam nostro tempore quam successorum nostrorum, videlicet regum Francorum, nos ipsi pariter decernentes annuimus, annuendo decernimus. Et ut hoc statutum, sicut dictum est, a patribus nostris ad nos usque derivatum et habitum, et a nobis ipsis approbatum et concessum, deinceps firmum et inconcussum permaneat, neu quis deinceps huic decreto predecessorum nostrorum ac nostre majestatis et ipsius ecclesie nostre prefate consuetudini obviare audeat, memoriale istud inde fieri et nostri nominis caractere et sigillo signari et corroborari precepimus. Actum Compendii palatio, anno incarnati Verbi millesimo .LXXXmo.V., indictione .VIIII., anno regni nostri .XXIIII., Goisfrido, Parisiorum episcopo, archicancellario nostro.

(Monogramma.)Signum Phylippi,☩Francorum regis.

(Locus sigilli.)


Localisation de l'acte

Make this Notebook Trusted to load map: File -> Trust Notebook